Kolhorn in de oorlog: wie was er fout en wie was er goed? "Nog steeds taboe"

Anita Blijdorp en Jan de Roos zijn voor hun boek in het verleden van Kolhorn gedoken. Anita richtte zich daarbij op de verzetsmensen en een portret van een jonge vrouw die samenleefde met een Duitser, Jan op de mensen met een 'foute' achtergrond. Maar ze kwamen erachter dat de scheidslijn tussen goed en fout niet altijd zo duidelijk is.

"Tussen zwart en wit zit heel veel grijs", zegt Jan de Roos. "In Kolhorn zijn geen echt grote verraders te vinden. Geen mensen zoals Anton van der Waals en Ans van Dijk, die tientallen mensen hebben verraden. Maar er zijn wel mensen wegens fout gedrag veroordeeld. Toch deden ook zij soms goede dingen, zoals het niet doorgeven van ondergedoken Joden. En de foute burgemeester Quirijn Bax gaf bijvoorbeeld wel voedsel of een Ausweis af."

Andersom is dat ook te zeggen van verzetsmensen. Zij deden veelal goed werk, maar soms was dat ook op het randje. "Dan dwongen ze bijvoorbeeld rijke boeren om spullen af te staan voor de goede zaak. En als ze niet wilden meewerken, pakten ze het gewoon af."

"Je moet je wel realiseren", zegt Jan de Roos, "dat het groepje mensen dat écht verzet pleegde, maar heel klein was. Hetzelfde geldt voor de foute kant. De meeste mensen probeerden zo goed en zo kwaad als het ging de oorlog door te komen."

Gerrit Blaauboer is een van de mensen die aan bod komt in het boek. "Ik kende hem uit mijn kindertijd", vertelt Anita Blijdorp, die is opgegroeid in de Wieringermeer. "Het was een meneer tegen wie ik opkeek. Maar verder wist ik niets."

Duitsers doodgeschoten

Blaauboer blijkt veel te hebben opgeschreven over zijn ervaringen in de oorlog. Aanvankelijk wilden zijn kinderen niet dat dat naar buiten kwam, maar nu hebben ze daar toch toestemming voor gegeven. Blijdorp: "Hij heeft in januari 1945 namelijk drie Duitsers, met wie hij oog in oog kwam te staan, doodgeschoten, zo heeft hij opgeschreven. Hij heeft hun lichamen onder het ijs geschoven en is ermee weggekomen." De Roos: "Er zijn wonderbaarlijk genoeg geen represailles geweest, terwijl de Duitsers toch ineens drie man moeten hebben gemist."

Het is een gruwelijke daad, maar hij had weinig keus, zegt Blijdorp. Want had hij niets gedaan, dan had hij het zelf niet overleefd. "Zijn kinderen wilden er eerst niet over praten. Ze waren bang dat mensen zouden zeggen dat hij een moordenaar was. De oorlog was trouwens voor hem en andere verzetsmensen ook niet over na 1945. Psychisch was hij getekend."

Hieronder enkele vervalste persoonsbewijzen van Blaauboer. Tekst gaat eronder verder.

Hoewel familie van verzetsmensen nu vaak wel durfden te praten, is datzelfde niet te zeggen over familie van collaborateurs. "Het is toch nog steeds een taboe", zegt Jan de Roos. "Het is voor veel mensen te pijnlijk. We wisten dat er een dochter van een collaborateur is die nu in de 90 is en een dagboek heeft bijgehouden in de oorlog. We hoopten dat ze zou willen praten, maar - zo hoorden wij van een inwoner van Kolhorn - zelfs haar zoon, een kleinzoon dus van die foute Nederlander, had geen behoefte informatie te geven. Ze zijn opgegroeid met de nodige schaamte en je wilt het die mensen dan ook niet aandoen verdere vragen te stellen."

De schrijvers geven aan rekening te houden met de gevoelens van mensen, maar dat het voor hen 'geen reden is om er dan maar niet over te schrijven'. "Wel houd je rekening met de privacy van mensen. Niet alles schrijf je op. Maar uiteindelijk zijn veel mensen wel nieuwsgierig. Ze willen weten wat hun grootouders hebben gedaan en meegemaakt in de oorlog."