Van Napoleon tot gemeentebestuur: een spoedcursus Willemsoord

Wanneer werd de voormalige Rijkswerf Willemsoord gebouwd

Daar is niet één datum voor te geven. Maar in 1822 waren de eerste bouwwerken klaar. Toen konden er schepen gedokt worden, onder andere in Dok 1. Dat was een van de grootste gemetselde dokken van Europa. Het is nog steeds in gebruik, trouwens. Dat eerste dok was nog maar het begin. In de periode erna werd er een tweede dok gebouwd en van lieverlee kwamen er werkplaatsen bij voor het herstel en onderhoud van schepen. Tot in de 20e eeuw kwamen er nieuwe gebouwen bij. Nu staan er nog zo'n 30 á 40 gebouwen, veel daarvan zijn monument.

Wie besloot dat er een werf moest worden gebouwd

Daar was het grootse denken van Napoleon Bonaparte voor nodig. In 1811 bezocht hij Den Helder en vond het een ideale plek voor een marinebasis. Hij gaf Jan Blanken de opdracht zijn plan te realiseren. Die was waterbouwkundig ingenieur en al een paar jaar adviseur van de keizer. Ervaring met het bouwen van droogdokken had hij al: een tijdje ervoor had hij er een gebouwd, waarvan de pompen werden aangedreven door stoommachines. Heel modern in die tijd.

Een ander project waar hij faam mee maakte, is de aanleg van het Noord-Hollands kanaal: de directe waterverbinding tussen Den Helder en Amsterdam.

Waarom moest er in Den Helder een marinebasis komen

Nederland maakte in die tijd deel uit van het Eerste Franse Keizerrijk van Napoleon. Die had nog wel zin in extra territorium en was van plan Rusland aan te vallen. Hij maakte zich alleen zorgen dat Engeland van zijn afwezigheid gebruik zou maken om Nederland aan te vallen. Om zich daartegen te verzetten, vond hij Den Helder de ideale plek voor een grote marinebasis, om van daaruit slagvaardig zijn Rijk te beschermen.

Na de Tweede Wereldoorlog werd Willemsoord de hoofdmarinebasis van Nederland.

Wat gebeurde er nadat de marine vertrok

In 1995 verhuisde de Koninklijke Marine naar de Nieuwe Haven, een klein stukje verderop in Den Helder. In fasen werd toen Willemsoord in beheer genomen door de gemeente, die gebouwen restaureerde en herbestemde. Het water rond het complex werd met historische schepen ingericht als Museumhaven. Het gebied werd toegankelijk gemaakt voor iedereen. Niet alleen om zich er te vermaken, maar ook voor praktische burgerzaken: sinds enkele maanden geleden is een van de gebouwen herbestemd als gemeentehuis.

Waar is meer te leren over de geschiedenis van het terrein

Dat kan het best in het Marinemuseum. Die zit in 'Het Torentje', een gebouw uit 1824, dat oorspronkelijk een opslag was voor licht ontvlambare stoffen, zoals kolen en turf. De bestemming museum kreeg het al in de jaren '60 en belicht 500 jaar Marinegeschiedenis.

En je leert natuurlijk meer over het complex door naar de video te kijken. Daarin neem Laura Osinga je mee langs verschillende gebouwen en laat zich erover bijpraten door onder andere Paul Schaap, van de Museumhaven en Kim Smit, die programmeur is bij Theater de Kampanje, dat ook z'n plek heeft gevonden in een voormalige Marinewerkplaats.

Meer monumenten

Den Helder telt meer monumenten. Ben je specifiek geïnteresseerd in de geschiedenis van deze gemeente? Mis dan vooral niet aflevering 8. Die wordt op donderdag 25 april uitgezonden en daarin staan twee gebouwen bij rotonde De Vijfsprong centraal; het voormalig postkantoor en de voormalige Nieuwe Watertoren.