Wonen boven en in winkels moet toenemende leegstand terugdringen

Volgens retaildeskundige Fred Rutgers brengt de transformatie naar woningen mogelijk de aantrekkelijkheid van de stad in gevaar. “Anders komen de andere winkels in een dood stuk te zitten en dat is slecht voor de omzet.”

“In kleine en middelgrote plaatsen is al langer duidelijk sprake van leegstand”, legt stadsgeograaf Bas Spierings uit. “Maar recentelijk speelt dit zich door corona ook in de grote steden meer zichtbaar af. Bijvoorbeeld in Amsterdam. Dit omdat het recreatief winkelen en het toerisme door de lockdown grotendeels stillag."

Minder kwaliteit en diversiteit 

Volgens de stadsgeograaf vermindert leegstand de aantrekkingskracht van een straat. Er zijn minder winkels om te bezoeken en het kan zorgen voor vermindering van de kwaliteit en diversiteit van winkels, wat weer tot minder bezoekers en minder bestedingen leidt.

De Kop van Noord-Holland kent met een percentage van 8 procent het hoogste leegstandspercentage, opgevolgd door Gooi en Vechtstreek (7,9 procent) en de IJmond (7,7 procent), zo blijkt uit de Monitor Detailhandel. In Den Helder liep het leegstandspercentage fors op met 11 procent. De stijging is ook te zien in Castricum, Hilversum en Bergen. In Bergen is de leegstand verdubbeld.

Omvorming tot appartementen

In Laren, Enkhuizen en Purmerend nam het percentage juist sterk af. De halvering in Purmerend is onder meer het gevolg van de transformatie van winkels naar appartementen. Het gaat hier om winkels in de buitenring die werden omgevormd tot woningen. ”Ook wonen boven winkels is gerealiseerd. Die panden zijn opgekocht door vastgoedeigenaren. De winkeliers konden er dan in blijven, maar de opslagruimten werden woningen", laat wethouder Mario Hegger van Economische Zaken, stadspromotie en marketing van Purmerend weten. 

Ook in Hoorn, kijken ze in de richting van transformatie van woningen als oplossing voor de leegstand. De gemeente kwam 1 januari 2021 met een subsidieregeling van 75.000 euro die binnen mum van tijd op was. De Raad heeft inmiddels ingestemd met een verruiming van de subsidie Wonen boven en in winkels met nog eens 75.000 euro voor een jaar. 

In de gemeente Den Helder werken ze aan de transformatie van het stadshart. “Dat betekent dat er op bepaalde plekken tijdelijk sprake is van extra leegstand. Panden worden leeg gehouden in voorbereiding op de herontwikkeling”, laat de woordvoerder weten. 

De provincie Noord-Holland wijst ook op de kansen voor wonen in winkels. Zo is een inventarisatie gemaakt van de mogelijkheden en kansen voor transformatie binnen 40 winkelgebieden in de provincie. De focus hierbij ligt op de transformatie naar wonen.

Transformatie naar woningen 

Volgens Spierings is de transformatie een logische oplossing. “Veel winkelpanden waren vroeger woningen. Deze zijn veranderd naar winkels en de detaillist woonde boven de winkel. Dat zie je nu minder. Dat de woonfunctie weer wordt teruggebracht is naar mijn idee een goede trend.”

Voor de kern van het stadscentrum is volgens Spierings wonen boven winkels geschikt, in de aanloopstraten kunnen ook woningen op de begane grond worden gerealiseerd. “Dat laatste niet in de kern van het stadscentrum om de voorzieningen geconcentreerd en grotendeels aaneengesloten te houden.”

In Hoorn hebben ze het uitgangspunt om een zo compact en aangesloten mogelijk winkelgebied na te streven. “In de winkelstraat moeten de winkels niet verdwijnen om het karakter niet te verliezen. Zo kun je bijvoorbeeld winkeleigenaren in een van de uitlopers stimuleren om naar de hoofdstraten te verhuizen, de Nieuwsteeg of Kerkstraat", laat Roger Tonnaer, fractievoorzitter in Hoorn weten. Samen met VVD-raadslid Rob Droste maakt hij zich al sinds de jaren 90 hard voor het stimuleren van transities. 

In Purmerend kijken ze naast de locatie ook naar andere functies in de stad om het stadscentrum nieuw leven in te blazen. "We willen dat de programmanager ook gaat kijken naar kleine horeca gelegenheden om het levendig te houden. En hoe er meer publiek naar de markt kan worden getrokken", laat Hegger weten. 

Meer oplossingen 

"We vinden het juist belangrijk om kleinschalige horeca en ambachtelijke winkeltjes te realiseren. Ook toeristen willen uiteindelijk liever geen vertaalde menukaarten en een zoveelste klompenwinkel." Ook geeft de wethouder aan meer gebruik te willen maken van het water om de stad heen. "Bijvoorbeeld in de vorm van mogelijkheden om te suppen en kanoën. We nodigen ondernemers dan ook van harte uit om iets soortgelijks te realiseren." 

Volgens de stadsgeograaf biedt juist de mix van functies de mogelijke oplossing voor de leegstandsproblematiek. Gebouwen waarin horecazaken, kleinschalige medische voorzieningen, bibliotheken, buurthuizen, culturele instellingen en de maakindustrie gehuisvest zijn, kunnen volgens hem juist ook een goede aanvulling op winkels vormen en zijn een verrijking voor de binnenstad. 

Mengvormen 

Ook bepaalde mengvormen zijn volgens hem een mogelijke oplossing voor de leegstandsproblematiek. "Je ziet steeds vaker dat verschillende functies zich gaan mengen.  Bijvoorbeeld een boekwinkel die koffie verkoopt, maar je zou ook kunnen denken aan een café of restaurant die meubels verkoopt."

Eerder liet merkendeskundige Paul Moers al aan NH Nieuws weten dat winkeliers meer in moeten zetten op beleving. "Winkels gaan van een logistieke naar een inspiratieve functie. Zet in op geur, kleur, geluid. Winkels als de Bijenkorf of Rituals die snappen wat beleving is." "Vaak wordt gezegd dat leegstand alleen maar problemen geeft", zegt Spierings. "Maar het biedt ook kansen voor innovatie.”