Grijpen de lokale partijen opnieuw de macht? 'Meedoen is nog geen winnen'

Wat opvalt is dat in de grote steden het aantal lokale partijen juist afneemt. "Met maar liefst twintig procent, ten opzichte van 2018", weet Andre Krouwel, oprichter van het Kieskompas. In de kleinere gemeenten blijft het aantal lokale partijen nagenoeg gelijk. "Wij verwachten wel dat de lokale partijen wel weer een grote winst gaan boeken", voorspelt Krouwel.

In 23 van de 45 Noord-Hollandse gemeenten kwam een lokale partij als grootste uit de bus bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Volgens een landelijk onderzoek van I&O research lijkt één op drie kiezers dit jaar te gaan kiezen voor een lokale partij. In 2018 stemde 29 procent op een lokale partij, nu zegt 35 procent daar op te gaan stemmen. Dit zou de lokale partijen samen ook dit jaar weer de grootste winnaar maken bij de gemeenteraadsverkiezingen.

Twijfel op rechts

Noord-Holland telt maar liefst 152 lokale partijen, alleen Noord-Brabant en Zuid-Holland hebben er meer. "Maar meedoen is nog geen winnen natuurlijk", merkt Krouwel op.

De meeste lokale partijen zijn rechts-populistisch. "Boze mannen boven de vijftig, zullen we maar zeggen", aldus Krouwel. Er heerst een grote competitie tussen de VVD, CDA, FvD en de lokale partijen. "Daar valt voor de lokalen nog veel te halen, want die partijen zijn kwetsbaar. Er heerst daar twijfel."

Het electoraat van die partijen zijn ontevreden en op zoek naar alternatieven. De oorzaken zijn verdeeld, het kan gaan om een imagoprobleem of onvrede over eerdere jaren. "En Forum zit echt in de problemen door het Poetin knuffelen", vult Krouwel aan. In de grote steden wijken deze kiezers naar de PVV of Ja21. "Maar die zitten niet in elke gemeente, dus dan is de stap naar een lokale rechtse partij sneller gemaakt."

Winnie Prins, voorzitter van het Kennispunt Lokale Politieke Partijen, ziet dat anders. "Wij merken dat er prima zowel links als rechts in een lokale partij kan zitten", legt ze uit. "Om samen lokale belangen te behartigen."

Lokale partij voor een lokaal probleem

Volgens Prins kunnen de lokale partijen veel beter de lokale problemen aanpakken. "Waar een lokaal probleem speelt, is er ruimte voor een nieuwe lokale partij", licht ze toe. Dan maakt het volgens Prins niet veel uit aan welke kant van het politieke spectrum men staat. "Dan gaat het om liefde voor de gemeenschap. En dat werkt."

Lokale partijen scoren volgens Krouwels juist stemmen door zich af te zetten tegen het huidige beleid en de landelijke partijen. "Ze mobiliseren zich tegen de gemeente, maar krijgen daarna vaak niet zo veel voor elkaar", legt Krouwel uit. "Want in boosheid kan je niet wonen, en dat maakt het lastig om samen te werken met de landelijke partijen."

Ook Prins verwacht dat de lokale partijen dit jaar weer een grote winst zullen boeken. "Dat heeft ook te maken met wat er de laatste jaren is gebeurd in de landelijke politiek." Prins doelt onder andere op de toeslagenaffaire. "Door de teleurstelling in de landelijke politiek, wijken mensen uit naar lokale partijen."

Opkomst en voorspelling

Uit het onderzoek van I&O blijkt dat de interesse in de gemeentelijke politiek iets is toegenomen in de afgelopen maanden. 41 procent van de kiezers volgt de gemeentelijke politiek op de voet of op hoofdlijnen. In januari van dit jaar gold dit voor 38 procent. Wat opvalt in het onderzoek is dat de oorlog in Oekraïne de aandacht wegtrekt van de politiek. Hierdoor verwacht het onderzoekbureau dat de opkomst dit jaar iets lager zal uitvallen dan vier jaar geleden.

Krouwels benadrukt wel dat het nog flink kan verschuiven. In de laatste peiling van het Kieskompas gaf ruim 40 procent op rechts aan dat ze nog niet wisten wat ze zouden stemmen. Op links moest nog 30 procent een keuze maken. "Normaal twijfelt links meer dan de rest, maar dat is dit jaar dus anders."