Amsterdams zwemwater sterk verbeterd, maar onderwaterleven blijft achter

Zwemwaterkwaliteit wordt bepaald door het aantal ziekteverwekkers in het water. Dat kan voortkomen uit afvalwater, riool of riooloverstort en soms blauwalg. Ecologische waterkwaliteit gaat om voldoende helder water en licht, waardoor waterplanten kunnen groeien en er diverse waterinsecten en vissoorten kunnen leven. 

De eerste grote stap voor de zwemwaterkwaliteit zoals die nu is, werd in 2006 gezet. Toen de rioolwaterzuivering van de Amstel naar het Westelijk Havengebied werd verplaatst. "Hierdoor stroomt het zuiveringsafvalwater niet meer via de Amstel de grachten in, maar wordt het polderwater", vertelt Maarten Ouboter, waterexpert bij Waterschap Amstel, Gooi- en Vecht. Het laatstje zetje werd in 2018 gegeven, toen de laatste woonboten op het riool werden aangesloten. "Sindsdien zijn de grachten schoner dan ooit."

De ecologische waterkwaliteit blijft daarentegen achter en is volgens Ouboter zelfs ondermaats: "Als je kijkt naar wat er leeft in het water, kan je een rapportcijfer geven. Amsterdams water krijgt een slecht rapportcijfer. Dat komt omdat waterplanten, insecten en vissen geen ruimte krijgen. Een beetje waterplanten zou enorm veel goed doen."

Veel bootjes

Waterplanten dragen bij aan de biodiversiteit onder water.  Zo worden de grachten wel als doorreisroute gebruikt door snoeken of palingen, maar is het water niet leefbaar voor kleinere vissen als zeelt of waterinsecten. De oorzaak hiervoor is het intensieve watergebruik van de grachten, met name door bootverkeer: "Boten mixen de bodem omhoog zodat het een modderslurrie wordt, daar komt geen licht en dus geen leven in."

Op plekken buiten het centrum, waar minder gevaren wordt, is deze biodiversiteit soms wel te vinden, bijvoorbeeld bij de Ringvaart in de Watergraafsmeer. 

Tijdens de eerste lockdown, toen er niets door de grachten voer, kreeg het onderwaterleven in de Amsterdamse grachten een opleving: "We zagen dat het water helder werd. Je zag de vissen zwemmen. Er kwam licht in het water en schoorvoetend kwamen de waterplanten terug."

Inmiddels is de ecologische kwaliteit van het buitenwater weer terug bij af. Volgens Ouboter is het daarom belangrijk dat er meer luwe plekken in de stad komen: "Als een plek luw blijft, komt het vanzelf terug. Het is aan de gemeente of je daar op inzet."

Planten op de kade

De gemeente laat weten dat het belang van water in relatie tot groen op de agenda staat. Zo is er een zogenoemde 'Groenvisie 2020-2050' opgesteld, met daarin als doel voor 2050: "We zorgen dat er op minimaal de helft van de kades en oevers in de stad inheemse planten groeien. Dit kunnen muur-, oever- en waterplanten zijn."

De kwaliteit van het Amsterdamse zwemwater is inmiddels zo goed, dat het op de meeste dagen van dezelfde kwaliteit is als het water op officiële zwemplekken. Toch zijn er uitzonderingen, zoals op dagen dat het erg hard geregend heeft. Dan kan het riool overlopen en raakt het buitenwater vervuild.

Daarom is het ook voor de zwemkwaliteit van belang dat het goed gaat met de ecologische waterkwaliteit, zegt Ouboter: "Als het hard gaat regenen en de riolen lopen over, dan zien we dat water sneller herstelt als er leven in zit dan zonder leven. Met andere woorden: het water wordt veerkrachtiger met leven erin."