Besparen op boodschappen en toch gezond eten: "Je moet er wat moeite voor doen"

"Het is misschien een sobere maaltijd, maar met winterpeen, aardappel en ui kun je al een lekkere stamppot maken", vertelt Velema. We gaan met haar naar de Amsterdamse Dappermarkt om het te hebben over de kosten van gezonde voeding. En dat is meteen al haar eerste tip: "Op de markt vind je kakelverse groenten en vaak voor een habbekrats."

Diepvriesgroenten en peulvruchten 

Andere tips die Velema heeft: "Maak een lijstje als je boodschappen gaat doen, dan koop je minder onnodige dingen. Vergelijk de prijzen in verschillende supermarkten. Check voor je boodschappen gaat doen je voorraadkast, je koelkast en je vriezer. Meestal ontdek je dat je sommige dingen nog in huis hebt of kom je op ideeën. Denk verder eens aan diepvriesgroenten, die zijn goedkoper en eigenlijk net zo gezond als verse groenten."

Het duurste onderdeel van een maaltijd is vaak het stukje vlees of vis. Maar ook daarin kun je kiezen voor een goedkopere en gezonde variant. "Het wordt direct voordeliger als je vis of vlees vervangt door peulvruchten. Die zijn net zo gezond en veel goedkoper."

Volgens het Nibud kost het een gezin met twee kinderen ongeveer 15 euro per dag om gezonde en betaalbare maaltijden te kunnen maken. "Er zijn natuurlijk ook gezinnen die dit niet kunnen opbrengen, dat is echt een groot probleem", aldus Velema.

Eten is een gewoonte

Velema benadrukt dat eten ook een kwestie van gewoonte is. We eten wat we gewend zijn te eten en wat we van huis uit hebben meegekregen. "We denken zelf vaak dat we op rationele gronden voor producten kiezen, maar onderzoek wijst uit dat we veel vaker kiezen uit gewoonte of verleid worden door reclames of door de plek in de supermarkt." 

Ons brein wil zoetigheid 

Onze voorliefde voor zoete, vette happen is volgens Velema goed te verklaren. "Die gerechten bevatten veel calorieën. Vroeger, in primitieve tijden toen mensen nog van de jacht leefden, was het zaak zoveel mogelijk brandstof binnen te krijgen. Je wist immers nooit of en wanneer er weer een volgende voedzame maaltijd voor je neus zou staan. In onze tijd, waar er eerder teveel dan te weinig voedsel voor handen is, is die prikkel onzinnig geworden. Maar de neiging om zoet en vet te eten blijkt moeilijk te onderdrukken en heeft er toe geleid dat er meer dikke mensen zijn dan ooit. We moeten er dus van doordrongen raken dat we doorlopend op het verkeerde been gezet worden door ons oerbrein."

Ongezond bombardement

Omdat we van nature zwichten voor vette zoetigheden zijn we een gemakkelijke prooi voor verkopers en reclamemakers. "Het is koud kunstje om kant en klare vette, zoete of zoute producten te verkopen", gaat de voedingsdeskundige verder. "Veel makkelijker dan gezonde producten waar nog iets mee gedaan moet worden voor ze gaan smaken. Een saucijzenbroodje bijvoorbeeld is gemakkelijker te slijten dan een wortel of een prei. Zeker als we producten direct uit de verpakking naar binnen kunnen proppen, is succes verzekerd. En dat is precies het soort voedsel dat we aantreffen in supermarkten en benzinestations. Van alle schappen schreeuwt het gemaksvoedsel om onze aandacht. Goedkoop en ongezond; vaak te zoet, te zout en te vet. Per calorie is gemaksvoedsel relatief goedkoop maar precies die overdaad aan calorieën hebben we al tijden niet meer nodig."

Sturing op gezond eten

Uit onderzoek van NH Nieuws in samenwerking met Kieskompas komt naar voren dat zo'n 90 procent van de Noord-Hollanders vindt dat gezonde producten goedkoper moeten worden, ook als dat betekent dat de ongezonde producten duurder worden. Ook Velema is voorstander van ingrijpen: "Als we willen dat de Nederlander gezonder gaat eten, zal de overheid moeten ingrijpen met regels". Ze is er zeker van dat sturen met belastingmaatregelen en reclameregels de enige manier is om ons te helpen weerstand te bieden aan onze oerdriften als het om eten gaat. “Maar het blijkt heel moeilijk die overtuiging tussen de oren van politici en bestuurders te krijgen."

Voedselvaardigheid

Gezond eten voor weinig geld is dus wel degelijk mogelijk maar vraagt wel meer inspanning, creativiteit en kennis. "Het vereist gewoon iets meer voedselvaardigheid", zegt Velema. "Dat begint bij het boodschappen doen. Als je bijvoorbeeld weet welke groenten bij een seizoen horen, kun je daar op inspelen. Spruitjes zijn in de winter goedkoper dan in de zomer. Je moet dan natuurlijk wel weten hoe je de groenten klaar maakt. Wij van het Voedingscentrum proberen mensen te helpen met gezonde en goedkope recepten op onze website".