Vier jaar konikpaarden op Texel: wat is de impact van hun getrappel op de natuur?

Staatsbosbeheer koos er een aantal jaar geleden voor om een groep van twintig hengsten vanuit het Oostvaardersveld naar Texel te halen. "Uit solidariteit", vertelt boswachter Thomas van der Es. "De paarden waren bij onze collega's niet meer welkom en zouden anders worden geslacht. En uiteraard omdat we dachten dat De Slufter misschien een geschikt gebied zou zijn om door paarden te worden begraasd en belopen." De kudde slinkt gestaag: van de twintig koniks zijn er inmiddels nog zeventien over.

De Slufter, met al z'n unieke flora en fauna, moet worden beheerd en begraasd om zeldzame soorten in stand te houden. De koniks lopen in de noordelijke Slufter. Hier hebben wind en water minder vrij spel als in het zuidelijk deel. De hoge kwelders en duinen vergrassen en verruigen. Sommige stukjes worden gemaaid, dit grote deel dus begraasd door de paarden.

"Begrazing is een natuurlijk vorm van 'iets doen' aan het beheer", vertelt Van der Es. "Als we niets doen, verandert het hier langzaam in bos. En wij willen graag een kruidenrijk, gevarieerd gebied behouden. Dat is een uitdaging, mede ook door de stikstofdepositie. Op de Veluwe bijvoorbeeld, ondervinden ze daar veel last van en is de diversiteit steeds minder. Er is niet meer tegenop te beheren."

Positief of negatief?

Inmiddels is er een aantal seizoenen voorbij. De eerste bevindingen? "Dat is moeilijk te zeggen", stelt Van der Es. "Er zijn tussentijdse rapportages, maar één seizoen is te kort om keuzes te maken. Daarom komt er na de zomer een groot onderzoek. Wat we al wel kunnen zien, is dat sommige duinen steviger belopen zijn. Dat is mogelijk een risico. Zo zwaar loopt een schaap niet, en een rund loopt maar beperkt. Is het effect daarvan op de vegetatie en bodemstructuur positief of negatief?"

In het aanstaande onderzoek zal ook worden gekeken naar de uitwerking voor zeldzame broedvogels, zoals de eidereend, voor wie De Slufter een belangrijk gebied is. "Het gaat hard achteruit met de eidereend en de leeuwerik, maar op Texel zijn deze vogels er het minst slecht aan toe. Daarom is het belangrijk om bij de keuze in begrazing met deze soorten rekening te houden. Voordeel van paarden voor broedvogels is bijvoorbeeld dat ze over het algemeen vaste looproutes hebben. Dat is een positief effect van deze vorm van begrazing: broedvogels kunnen daaraan wennen en hierop de nestlocatie aanpassen."

Afrasteren

Van der Es ziet een eidereend met pulletjes: "Dat is een goed teken. Dan is er in elk geval geen paard op gaan staan. Wat dat betreft schuw ik het afrasteren van delen van De Slufter niet. Alhoewel je niet alles in de hand hebt: een kleine mantelmeeuw kan de jongen ook te pakken krijgen."

De benadering van het aanstaande onderzoek is breed. Op geen enkel gebied mag de vorm van begrazing negatief voor de natuur blijken, stelt Van der Es. "Dan moeten er keuzes gemaakt worden."

Van der Es wijst op Engels gras, dat nu in bloei komt. "En ook mossen en orchideeën worden straks meegenomen in de evaluatie. Is de parnassia of duizenguldenkruid er meer of minder? Wat is het effect op de zeldzame gele weidemier? De signalen die we na de zomer uit de gegevens halen, is waar we naar zullen moeten handelen. En dat zal geen makkelijk vraagstuk worden. Want behalve met onze eigen ideeën en voorkeur voor beheer en begrazing, hebben we ook te maken met de voorschriften van hogerhand, zoals Natura 2000. Als blijkt dat het effect niet louter positief is, moeten we verder kijken."