Jan van der Horst (80) gaf zijn Tourticket aan zijn ploeggenoot en heeft daar nóg spijt van

De legende wil dat de thermische baden in het Franse Vogezenstadje Vittel een weldadige werking hebben op lichaam én geest. Nog steeds stoppen er dagelijks bussen vol met vooral oudere mensen die zich, volgens de toeristische folders, ‘een heilzame pauze gunnen.’

Smet

Jan van der Horst (80) behoort met zijn tachtig jaar tot de doelgroep, maar als hij op weg naar zijn vakantiebestemming door Frankrijk tuft, rijdt hij liever honderd kilometer om dan dat hij door het kuuroord rijdt. In Vittel nam zijn leven in 1968 een wending waaraan hij liever niet wordt herinnerd. ''Een smet op mijn loopbaan'', zegt hij op de bank van zijn huiskamer in de Haarlemse Leidsebuurt.

Reserve

Als tweedejaars prof in de wielerploeg van Caballero (sigarettenmerk, red.) is Van der Horst dat jaar bezig aan een uitstekend seizoen, met onder meer een sterk optreden in Parijs-Nice en enkele voorjaarsklassiekers. Toch vindt de keuzecommissie van de Koninklijke Nederlandse Wielren Unie (KNWU) hem aanvankelijk niet goed genoeg om deel uit te maken van het team rond kopman Jan Janssen dat Nederland gaat vertegenwoordigen in de 55^ste Tour de France (er werd in die tijd gereden met nationale teams in plaats van sponsorploegen).

Tegenzin

Wel vraagt de keuzecommissie hem, in samenspraak met ploegleider Ab Geldermans, of hij zich beschikbaar wil houden voor het geval renners geblesseerd zouden raken of om een andere reden niet meekunnen naar Frankrijk. Na het afhaken van Rini Wagtmans, die een geschil heeft over de verdeling van het geld dat de ploeg in de Tour zou verdienen, wordt Van der Horst gepromoveerd tot zijn vervanger.

In die hoedanigheid meldt hij zich op donderdag 25 juni 1968, twee dagen voor de start, in Vittel. Daar komt op dat moment ook Henk Nijdam aan. Nijdam is dan al een wat oudere coureur, die met tegenzin naar de startplaats is gereden omdat Van der Horst zijn plaats in de selectie inneemt.

Het is slecht weer in Vittel, omstandigheden die Van der Horst doen terugdenken aan zijn val in de Ronde van Luxemburg, een paar weken terug. ''Ik was hersteld, anders was ik niet meegegaan naar Frankrijk'', zegt hij 55 jaar later, ''maar je zag nog wel de schaafwonden. En het was op de een of andere manier in mijn hoofd gaan zitten, ik zat niet zo lekker in mijn vel.'' 

Laatste training

De laatste training verloopt niettemin naar wens, ziet ook kopman Jan Janssen. ''Jan kwam naar me toe en zei dat ik heel goed reed en dat ik hem goed van dienst zou kunnen zijn de komende drie weken.''  Maar Van der Horst is niet zeker van zijn zaak. Hij vreest niet het knechtenwerk te kunnen doen dat Janssen en ploegleider Ab Geldermans van hem verlangen. Komt nog bij dat Gé Peters, zijn stadgenoot en sportdirecteur bij Caballero die mee is naar Vittel, persoonlijk geen goede herinneringen heeft aan de Tour de France.

Gé Peters

Peters vertelt hem dat hij één keer de Tour heeft gereden, maar blij was dat hij na de legendarische val van zijn kopman Wim van Est in het ravijn van d ‘Aubisque terug naar het vertrouwde Haarlem mocht. Vréselijk, vond Peters de Tour. Dat zit dus allemaal in het hoofd van Van der Horst en Henk Nijdam ruikt dat van een afstand.

Nijdam komt de avond voor de start de kamer van Van der Horst binnen en speelt in op het gevoel van de Haarlemmer. Nijdam zegt dat hij het als oudere coureur mooi zou vinden nog één keer de Ronde van Frankrijk te fietsen. Hij vindt het jammer dat hij niet meer zo jong is als Van der Horst, die vermoedelijk nog vele kansen zal krijgen om de Tour te rijden.

Van der Horst:  ''In een opwelling heb ik toen tegen Nijdam gezegd: dan rij jij toch! Stom, had ik het maar teruggedraaid. Maar ik had het nu eenmaal gezegd. Ik was geestelijk een beetje labiel door die val in Luxemburg.'' 

Ploegleider Ab Geldermans accepteert het besluit van Van der Horst en doet geen pogingen de Haarlemmer om te praten. Geldermans heeft de dagen voor de start wel wat anders aan zijn hoofd. In de komende Tour zullen voor het eerst in de geschiedenis dopingcontroles worden uitgevoerd. Het is het antwoord op de dramatische dood van Tom Simpson, die een jaar eerder op de flanken van de Mont Ventoux van zijn fiets is gevallen en op weg naar het ziekenhuis overlijdt. De doodsoorzaak heet een combinatie van drank, hitte én doping te zijn.

Chaotisch

''Opeens mocht er helemaal niks meer'', zegt Van der Horst, ''zelfs een zalfje tegen doorzitten was verboden omdat daar mogelijk iets inzat dat op de lijst van verboden producten stond. Geldermans was daar heel druk mee, het was heel chaotisch allemaal. Volgens mij heeft hij mijn vertrek voor kennisgeving aangenomen. Dat vind ik wel het gekke van het hele verhaal: dat er niemand is geweest die geprobeerd heeft mij om te praten. Dan was ik er misschien anders over gaan denken.''

Wrang

Hoewel het hem moeite kost, volgt Van der Horst in Haarlem de verrichtingen van zijn collega’s in Frankrijk. En wordt daar niet blij van. De ploeg dunt al snel uit. Ook Henk Nijdam verlaat in de tweede week de Tour. Of dat al niet wrang genoeg is zal Nijdam een jaar later terugkeren in de Ronde van Frankrijk.

 

In de laatste week heeft Oranje nog slechts vier renners in koers, maar begint het toch nog te draaien. Op de laatste dag pakt Jan Janssen in een tijdrit de gele trui en wint als eerste Nederlander de Tour de France met 38 seconden voorsprong op de Belg Herman Van Springel.

Jan van der Horst zit op dat moment in wielercafé De Congo in Breda, waar hij net een criterium heeft gereden, naar de uitzending te kijken. ''Ik zal het nooit vergeten'', zegt hij. ''Peter Post (oud-renner en ploegleider, red.) zat naast mij aan de bar en ik zie Jan in het geel gehuldigd worden. Wat ik toen dacht? Dat ik heel graag deel had willen uitmaken van die ploeg.''

Belofte

Van der Horst blijft nog een paar jaar prof, maar de belofte die hij als amateur was, kan hij niet inlossen waardoor hij de Tour nooit meer zal rijden. Dat doet pijn, zelf nu nog nog. ''Ik heb natuurlijk nooit kunnen vermoeden dat dat mijn enige kans zou zijn om de Tour te rijden. Dat gevoel neem je je hele leven mee. Als de Tour op tv is, kijk ik, maar altijd met een rotgevoel. Zo van: dat heb ik gemist.''

 

Ook privé breekt na die voor hem traumatische gebeurtenis een lastige periode aan. Hij raakt overspannen, verdraagt geen mensenmassa’s en zoekt de eenzaamheid. Hij krijgt hulp van een psycholoog en zijn vrouw Ria, nog steeds zijn steun en toeverlaat. Ria zegt: ''Het móest wel misgaan. Jan legde in die tijd vloeren, een heel zwaar bestaan. En als het werk klaar was, ging hij trainen, heen en weer naar Scheveningen. Dat heeft hij jaren volgehouden. Op de een of andere manier was de fiets zijn uitvlucht. Maar dat hij overspannen raakte, zat eraan te komen.''

Zinnen verzetten

Er zijn er die zich voor minder van de fiets hebben afgekeerd, maar hij is de liefde voor het wielrennen niet kwijtgeraakt. Hij is net terug van een fietsvakantie met Ria, trapt zo nu en dan een weekje in zijn ééntje door Nederland en maakt, tentje achterop, jaarlijks met een vriend tochten door Frankrijk. Het is voor hem dé gelegenheid zijn zinnen te verzetten, al moet hij eerlijk toegeven dat hij zijn Tourtrauma maar moeilijk uit zijn hoofd krijgt.

Lef

Van der horst: ''Ik vond het vreselijk dat ik niet het lef heb gehad om die Tour te rijden. Lichamelijk was ik dik in orde, maar geestelijk was ik een beetje zwak. Het was gewoon faalangst. Ze zeggen wel eens: als je de Tour nooit het gereden, ben je eigenlijk geen wielrenner. Dat is iets dat altijd door mijn hoofd blijft spoken.''