Eeuwenoude funderingspalen Kolksluis Spaarndam krijgen duurzaam nieuw leven

Het is fris, het regent en waait behoorlijk op deze vrijdagmiddag in hartje Spaarndam. De presentatie van het Hout van Spaarndam is daarom niet in de buitenlucht bij de historische Kolksluis, maar lekker binnen bij Kunstcentrum De Kolk.

Sluiswachter en initiatiefnemer Sebe Vogel loopt met een grote glimlach rond. Zijn borrelplanken gaan als warme broodjes over de toonbank. "Ik ben hartstikke tevreden. Wat een verhaal is het toch: dat we van die oude palen mooie herinneringen maken. En veel mensen vinden dat ook, want ze staan hier bijna met de billen buiten."

De belangstelling is inderdaad groot: er staat een lange rij. De ene na de andere Spaarndammer meldt zich bij het verkooppunt en vertrekt weer met een of meer planken onder de arm. Splinternieuwe plankjes van eeuwenoud hout.

Oudste kolksluis

De sluis werd al in 1285 aangelegd en is de oudste nog werkende kolksluis in Europa. Rond de sluis ontstond in de loop der tijden het dorp Spaarndam. In 2020 en 2021 werd de sluis uitgebreid aangepakt, waarbij onder meer de kademuren werden vervangen. Bij die renovatie kwamen eeuwenoude funderingspalen naar boven, waar ook nieuwe exemplaren voor in de plaats kwamen. 

Eeuwen in de brakke grond

Vogel: "Ik woon hier aan de Grote Sluis. Ik zag die palen liggen en dacht meteen: daar moet ik iets mee. Die mogen toch niet zomaar in een verbrandingsoven eindigen?" Via zijn buren kwam de sluiswachter in contact met Tom Marcelis van Hout van je Stad. Marcelis was meteen enthousiast.

"Het was wel even spannend hoor. Veel collega's van Tom dachten dat het een slecht idee was om hout te verwerken dat eeuwen in de brakke grond heeft gestaan. Maar we hebben het toch gedaan."

Tekst loopt door onder de foto.

Vogel lacht: "Het was ook wel een beetje angstig. Het kost natuurlijk geld en tijd om zoiets te doen. Toen het hout droogde, begon het ook wel wat te buigen en te barsten, te kronkelen en te kraken." Hierdoor was een deel niet bruikbaar voor het initiatief, maar uiteindelijk wisten ze er 150 planken van te maken. "Dat zijn toch heel veel mensen waar het verhaal straks voortleeft."

Gouden handel?

Marcelis: "We zijn hier eigenlijk anderhalf jaar geleden al mee begonnen. We wisten niet hoe goed het hout nog was, maar we hebben de meeste palen kunnen gebruiken", vertelt hij. Wel hebben ze een deel niet kunnen gebruiken. "Maar de kern van het hout bleek nog goed te zijn. Dat is toch heel mooi."

Het verwerken van omgewaaide of gekapte monumentale bomen tot bankjes of snijplanken is aan een opmars bezig, maar het is geen goudmijn, vertelt Marcelis. "Dat is het zeker niet. Als je een duurzaam bedrijf hebt en alle arbeid moet verstouwen om van zo'n boom een plank te maken, dan ben je al blij als je er op maandbasis nog een minimumloon uit weet te halen."

Maar Marcelis vindt het simpelweg prachtig om te doen. "Ik wil dingen herbruiken. Van iets ouds iets nieuws maken. Als ik geld wilde verdienen, had ik me hier niet mee bezig gehouden", vertelt hij. "Vroeger hadden we een cirkel die rond was; alles wat we maakten en kochten, kwam van dichtbij. Nu halen we alles van ver weg en de materialen die we hier hebben liggen, die gooien we weg."

Versnipperaar

Tweedehands bouwmateriaal weggooien of hout van omgewaaide bomen versnipperen vindt Marcelis 'gewoon zonde'. "Het is helemaal niet speciaal om iets van hier te maken. Sommige mensen zien dat misschien als een trend, maar dit is toch hoe het moet zijn?"

De houtbewerker is dan ook trots op het project: "Als je zo'n pareltje als dit tegenkomt, waar zoveel geschiedenis in zit, daar kan ik alleen maar van smullen. Die verhalen vertellen, de historische waarde, dat vind ik echt heel mooi." 

Tekst loopt door onder de foto.

Bij de serveerplanken worden flesjes druivenpitolie geleverd. Een kersverse bezitter komt nog even informeren hoe dat zit. Marcelis legt uit dat het hout van de planken een hoge dichtheid heeft en dat een dunne olie goed doordringt in de poriën. 

Op de vraag of het ook met andere soorten olie kan, antwoordt hij gevat: "Geen olijfolie, dat blijf je ruiken. En als het maar eetbaar is, ik zou geen motorolie gebruiken."