In het programma Gebruikte Stenen gaat NH langs bij bijzonder industrieel erfgoed. In deze laatste uitzending is de blik gericht op bijzondere gebouwen in gemeente Den Helder. Ze stammen uit verschillende tijdperken en, omdat ze niet meer de functie dienen waarvoor ze eens zijn neergezet, is er een nieuwe bestemming voor gevonden of wordt daarnaar gezocht. Want ze zijn te markant om uit het stadsbeeld te laten verdwijnen.
Als erfgoedexpert bij MOOI Noord-Holland is Inge den Oudsten enthousiast over wat ze allemaal laat zien. De rondleiding begint bij het oude postkantoor; een voorbeeld van architectuur uit de jaren '60, de tijd van de Nieuwe Zakelijkheid en het Brutalisme. Nadat het gebouw jaren in gebruik is geweest als broedplaats voor kunstenaars, wordt het nu door een projectontwikkelaar verbouwd tot woningen.
Tekst loopt door onder de foto
Op loopafstand van het postkantoor, aan de andere kant van de rotonde, staat de Nieuwe Watertoren. Een gebouw waar de geschiedenis en de groei van Den Helder aan af te lezen valt.
De oude watertoren stond in de duinen, maar door nieuwe wetgeving van rond 1900, moesten alle huishoudens in Den Helder van water voorzien worden en was een nieuwe watertoren nodig, die dichter bij de huizen stond. Deze kwam te staan aan wat toen de rand van de stad was en wat inmiddels het centrum is. Water wordt er niet meer in opgeslagen en ook dit gebouw gaat bewoond worden.
Lange Jaap
Het bekendste en meest in het oog springende bijzondere gebouw in Den Helder is natuurlijk vuurtoren Kijkduin, in de volksmond de Lange Jaap. Opgetrokken uit gietijzeren platen ging het licht in de toren op 1 april 1878 voor het eerst aan en nog steeds is hij in gebruik.
Tekst loopt door onder de foto
Het is een zorgenkind, want de constructie is niet meer zo stevig en gietijzer laat zich niet makkelijk herstellen. Het is een rijksmonument, dus neerhalen en vervangen is geen optie. Rijkswaterstaat is momenteel bezig te onderzoeken hoe en door wie de toren gerestaureerd kan worden. Daar loopt een aanbesteding voor.
En als de Lange Jaap ooit niet meer als vuurtoren dienst doet, wat dan? "Dat is ingewikkeld", zegt Den Oudsten: "Bij zo'n type gebouw, kun je er niet zomaar wat anders in doen. Dan wordt het misschien ook een maatschappelijk vraagstuk; het is heel bijzonder erfgoed, belangrijk voor deze plek, maar het kost ook wat om hem in stand te houden. Die afweging moeten we met elkaar maken."
Overal in de provincie staan oude gemalen, fabrieken, pakhuizen en andere monumenten die herinneren aan onze geschiedenis. Herbestemming maakt dat die gebouwen een blijvende plek houden in ons landschap. In acht afleveringen toont de tv-serie 'Gebruikte Stenen' hoe rijk Noord-Holland aan industrieel erfgoed is en vertelt ze de verhalen die eraan verbonden zijn.
Bekijk alle verhalen op de themapagina.