Genoeg is genoeg, vindt GezondheidOp1. De stichting gaat een rechtszaak beginnen. Niet tegen Tata Steel, maar tegen de Nederlandse staat. Die doet volgens directeur Antoinette Verbrugge veel te weinig om ziekmakende uitstoot van de staalfabriek aan banden te leggen én om de gezondheid 'van jou, mij, je kleinkinderen, je hond, iedereen' te beschermen.
Verbrugge staat eigenlijk al heel lang perplex. 'Schizofreen' noemt ze de overheid zelfs: "Verwacht die overheid nu van mensen dat ze aan de ene kant in rapporten lezen dat ze ziek worden van uitstoot van Tata Steel, en tegelijkertijd blijven toezien hoe de overheid niets doet om ons recht op gezondheid te verdedigen?"
De gezondheidssituatie in de IJmond wordt langzaam steeds een beetje beter, ziet Verbrugge ook. Maar snel gaat het niet. Hoe lang moet het allemaal duren, vraagt ze zich af?
Aan de ene kant is Tata Steel bezig met twee plannen die het bedrijf veel schoner moeten maken. Ten eerste is daar de zogenaamde Roadmap Plus, om allerlei geluid-, stank- en stofoverlast terug te brengen. En er is het grote vergroeningsplan, waarmee Tata Steel in 2029 bijna de helft minder CO2 moet uitstoten en in 2045 helemaal CO2-neutraal moet zijn.
Aan de andere kant ligt er een stapel rapporten waaruit blijkt dat de staalfabriek een ziekmakende hoeveelheid stoffen uitstoot en dat mensen in de IJmond korter en minder gezond leven door Tata Steel. Bovendien was al bekend dat zowel het bedrijf als de overheid eerder nalatig is geweest bij het beperken van de schade aan de volksgezondheid. Volgens GezondheidOp1 kan dat niet langer zo.
"Laten we heel eerlijk zijn: we hebben wel íets bereikt, maar het leidt niet tot echte verandering."
Waarom nu?
"Ik wilde dit eigenlijk al heel lang, maar de tijd was nog niet rijp. Nu wel. Er waren in de afgelopen week twee druppels die de emmer deden overlopen. Er was een bijeenkomst in het Telstar Stadion met minister Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat, red.). En daar kregen we weer te horen wat we al zo vaak te horen kregen: dat het nog jaren gaat duren voordat het schoner wordt rond Tata Steel", aldus Verbrugge.
"Ons credo, gezondheid op één, wordt op zulke momenten misbruikt. Dat wordt dan eerst gezegd, dan komt er een hele riedel en dan is het uiteindelijk gewoon zo dat de economie voorgaat en dat de vervuiling nog jarenlang doorgaat. We stonden daar met ons bestuur, ik keek rond en ik dacht: 'Hè? Weer?'"
"Twee dagen later kwam de memo van het RIVM dat de IJmond net zo vervuild is door fijnstof als in het Italiaanse Taranto, waar de bazen van de staalfabriek veroordeeld zijn tot twintig jaar cel. Die memo lag al een maand klaar, maar daar werd vorige week bij Telstar met geen woord over gerept. We konden er dus ook geen vragen over stellen."
"Toen ontstond het gevoel: we moeten nu echt doorpakken. We proberen met onze en andere stichtingen al zó lang om op een nette manier met heel veel feiten en heel hard werken aan de overheid duidelijk te maken dat het zo niet meer gaat. Want laten we heel eerlijk zijn: we hebben wel íets bereikt, maar het leidt niet tot echte verandering."
Waarom een zaak tegen de staat en niet tegen Tata Steel?
"De zaken tegen Tata Steel lopen, zoals de aangifte van Ficq. Die gaan in volle vaart door en daar ben ik heel blij mee."
"Maar de overheid speelt natuurlijk zo'n grote rol. Die zou je moeten beschermen, maar doet dat niet. Zelfs met alle rapporten die er liggen: van het RIVM, van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, van de expertgroep onder leiding van Levi."
"Dit weekend kwamen we met het bestuur van onze stichting bij elkaar. We belden met een advocaat die we vertrouwen - ik kan de naam nog niet geven - en die zei: ik geef jullie een gerede kans als jullie een zaak beginnen. Dat denken wij ook, anders zouden we er niet aan beginnen."
Jullie zijn al best lang bezig. Zijn jullie nog niet moegestreden?
"To-taal niet! Ja, we zijn al lang bezig en dat is eigenlijk best wel erg. Maar daardoor weten we wel een beetje hoe het werkt, zo'n rechtszaak. Het gaat lang duren, maar er is ook al resultaat: dit nieuws heeft Den Haag bijvoorbeeld echt wel bereikt. En dinsdag is er een plenair debat over Tata Steel in de Tweede Kamer."
"We hebben heel veel vertrouwen in een goede afloop voor ons. Dit is zo'n statement dat we zeggen: jullie moeten voor ons zorgen en wij dwingen dat af. Heeft het lang geduurd voor we in actie zijn gekomen? Ja, misschien wel te lang. Maar aan de andere kant is dit het moment en kon het niet eerder. We hebben al die net genoemde bouwstenen voor onze zaak nodig gehad."