Ganzen veroorzaken voor miljoenen schade: 'Nederlands landschap is walhalla'

Roel Bakker, kolenteler uit Wervershoof, kan ze wel schieten. Iedere ochtend strijkt een zwerm ganzen neer op zijn land waar ze zich de rest van de dag tegoed doen aan zijn gras en gewassen. Romanesco’s, broccoli’s, spitskolen: de ganzen ontbijten er graag mee. 

Bakker is niet de enige met dit probleem. Boeren klagen al jaren dat ganzen het verse gras voor de koeien wegkapen. In de omgeving van Schiphol zijn de dieren berucht vanwege de risico's op aanvaringen met vliegtuigen. En sinds enige tijd kunnen ganzen ook niet meer rekenen op de onvoorwaardelijke steun van natuurorganisaties, omdat ze in beschermde natuurgebieden veel schade aanrichten.

Toch verblijven er op het hoogtepunt in de winter zo'n 2 miljoen ganzen in Nederland. Want, zeggen experts, het Nederlandse landschap is een simpelweg een walhalla voor ganzen. 

Dat komt vooral doordat het Nederlandse landschap, met het voedzame grasland en de vele waterpartijen, ideaal zijn voor ganzen, legt Roelf Hovinga van Landschap Noord-Holland uit. "Boeren verbouwen gras voor koeienvoer, en dat is eiwitrijk en voedzaam gras. Ideaal voor deze vogels."

De grauwe gans

In Nederland zijn vooral brandganzen, kolganzen, rotganzen en rietganzen te vinden, maar één soort steekt erbovenuit: de grauwe gans. Deze grote, grijze vogel broedt in West-, Centraal- en Noord-Europa en overwintert doorgaans in Zuid-Europa.

Hoewel de grauwe gans vroeger al in Nederland voorkwam, heeft het dier sinds 1970 een comeback gemaakt, zegt Roelf Hovinga. "De grauwe gans werd uitgezet toen de Flevopolders werden drooggelegd. Al dat natte rietmoeras was een paradijs voor de ganzen. Sindsdien is de populatie enorm gegroeid."

Met name het grasland van boeren lijdt onder de vogels. Vorig jaar keerde het Faunafonds ruim 27 miljoen euro uit aan boeren voor schade door grauwe ganzen, waarvan 9,8 miljoen euro aan Noord-Hollandse boeren. Het Faunafonds compenseert boeren voor de schade die dieren aanrichten. In bijna alle provincies vormen ganzen de grootste groep overlastgevers. Alleen in Limburg, waar relatief weinig grasland is, veroorzaken wilde zwijnen meer problemen.

Vergassen

Ook Patty Laan, voorzitter van Faunabeheereenheid, wijst het Noord-Hollandse landschap aan als oorzaak van de grote populatie. "De broedomstandigheden zijn heel goed als gevolg van het overheidsbeleid, gericht op natuur, recreaties en water. En het landbouwbeleid zorgt weer voor heel veel voedsel", zegt Patty Laan van Faunabeheereenheid Noord-Holland. 

Deze stichting is verantwoordelijk voor het terugdringen van de ganzenpopulatie bij overmatige schade aan landbouw en natuurgebieden. Dit gebeurt op verschillende manieren. Zo mogen boeren tussen november en januari ganzen afschieten, en rond Schiphol mag het hele jaar door worden gejaagd.

Daarnaast wordt er in deze periode een ander middel ingezet: vergassing. In juni, wanneer ganzen hun verendek vervangen en slecht kunnen vliegen, worden de dieren bijeengedreven en in een paardentrailer gestopt, waar ze met CO₂ worden vergast. "Aan de andere kant staat de poelier om de dode dieren mee te nemen", zegt Laan.

Natuur?

Critici wijzen vaak naar de intensieve landbouw als oorzaak van de grote hoeveelheid ganzen in Nederland, maar volgens Hovinga is dat niet het hele verhaal. "Zelfs als alle landbouwgrond natuurgebied zou worden, blijft dat een geschikt landschap voor de gans. Ganzen broeden nu al in natuurgebieden en houden ook van bloemrijk grasland."

En daar zijn natuurorganisaties niet blij mee. Volgens Roos Kooiman van Natuurmonumenten richten ganzen schade aan in kwetsbare natuurgebieden omdat ze het riet opeten waar zeldzame en beschermde vogels leven, zoals purperreigers. "Als de schade te groot wordt kan het wenselijk zijn om het aantal ganzen te beperken", zegt Kooiman. “Als het echt niet anders kan, gaan we pas over tot het doden van ganzen.”

Toch is het verjagen en doden van de dieren volgens Kooiman uiteindelijk geen oplossing voor de lange termijn. “Een echt duurzamere oplossing is een natuurrijker Nederland.”

Nieuw beleid

Laan schrijft op dit moment samen met onder andere betrokkenen van Landschap Noord-Holland en Natuurmonumenten aan een nieuw beheerbeleid voor de komende jaren. Wat ze niet meer zullen doen? "De eieren insmeren met maisolie. Uit nieuw onderzoek blijft dat dat geen zin heeft. Sterker nog, de ganzen zoeken betere verstopplekken voor hun nestjes als ze weten wat we van plan zijn. Ganzen zijn zo ontzettend slim."