Ziekenhuis in Beverwijk doet 700 maagverkleiningen per jaar, maar het is niet dé oplossing

In de regio Noord-Holland Noord vormt overgewicht een groeiend probleem, zo blijkt uit recente cijfers. Meer dan de helft van de inwoners in gemeenten als Den Helder, Hollands Kroon en Enkhuizen kampt met overgewicht. In Den Helder heeft zelfs een op de vijf inwoners obesitas.

Voor wie kampt met morbide obesitas, met een BMI van 35 of hoger, kan een maagverkleining een laatste redmiddel zijn. Bariatrisch chirurg Frederik Jonker van het Noordwest Ziekenhuis ziet jaarlijks een divers scala aan patiënten, variërend van 18 tot 70 jaar oud. "Vaak zijn het vrouwen van gemiddeld 40 jaar, al zie ik ook regelmatig jongere patiënten. Soms vraag ik me af: 'Hoe heeft het zo ver kunnen komen?' Het is triest dat sommigen op zo'n jonge leeftijd al deze ingrijpende stap moeten zetten, maar vroeg ingrijpen kan hen wel helpen."

Diabetes

Naast afvallen kan een maagverkleining vaak verlichting bieden bij andere gezondheidsproblemen zoals diabetes, hoge bloeddruk, hartklachten, slaapapneu en gewrichtsklachten. "Bij 80 procent van de patiënten met diabetes type 2 geneest de ziekte zelfs na een maagverkleining", voegt Jonker toe.

Dat klinkt mooi, maar de artsen die wij spreken, benadrukken dat het een absoluut laatste redmiddel is. En ook niet zonder risico. Het kan complicaties geven met zwanger worden, medicatie die niet goed wordt opgenomen of problemen met gal- of nierstenen, om wat voorbeelden te noemen.

Kleine porties 

Bij de operatie wordt bovendien de maag dusdanig verkleind dat je alleen nog kleine porties kan eten. Wanneer je te veel eet kan het leiden tot onder meer pijnklachten, hartklopping, zweten of zelfs flauwvallen. Ook wel dumpings genoemd. Daarbij wordt onverteerd eten te snel afgevoerd richting de darmen. Bovendien moet je de rest van je leven vitamines, calciumtabletten en ijzer slikken om tekorten te voorkomen. 

"Ik maak dagelijks mee dat mensen echt denken dat ze weinig hoeven te doen aan leefstijlverandering omdat ze 'gewoon' een maagverkleining kunnen krijgen dat alle problemen oplost. Met alle gevolgen van dien in hun latere leven", legt internist-endocrinoloog Suzanne Linger-Wever uit.

Een maagverkleining is een heftige stap, erkent Jonker. Maar voor sommigen is het de laatste mogelijkheid. "Diëten en afvalmedicatie werken minder goed. Ook vervallen sommigen bij een dieet vaak in een jojo-effect, dat ze na het afvallen toch weer zwaarder worden. En soms zijn mensen zó zwaar dat het patroon te moeilijk is om te doorbreken."

Hoewel een maagverkleining effectief kan zijn, benadrukt Jonker dat het geen simpele oplossing is. "Een blijvende aanpassing van levensstijl is cruciaal voor het succes op lange termijn. Ook is er een kleine kans op serieuze complicaties verbonden aan de operatie, maar naar mijn mening wegen de positieve effecten daar ruimschoots tegenop. Patiënten kunnen vaak een derde van hun gewicht verliezen."

Maar uiteindelijk is de maagverkleining maar voor een hele kleine groep de uitweg, terwijl het probleem van overgewicht heel groot is. "Lichaamsvet is een orgaan dat hormonen aanmaakt. En des te meer vet je hebt, des te meer raakt de hormoonspiegel uit balans. En dat kan allerlei ziekten tot gevolg hebben", legt internist-endocrinoloog Sanne Westra van het Dijklander Ziekenhuis uit. Het kan bijvoorbeeld leiden tot een te hoge bloeddruk.

Ze heeft goede hoop dat voor een grote groep de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) uitkomst kan bieden. "Door nieuwe medicatie en de GLI dat in het leven is gebracht, kunnen we er wel degelijk iets aan doen. Een GLI is een twee jaar durend programma dat mensen helpt hun leefstijl aan te pakken, gezonder te eten en meer te bewegen."

Maar hoe voor de hand liggend ook, preventie is volgens bariatrisch chirurg Frederik Jonker het belangrijkste. "Het zou beter zijn om te voorkomen dat mensen überhaupt te zwaar worden. Daar mag wat mij betreft meer aandacht voor komen vanuit de overheid."

'Geen onwil'

Daar is internist-endocrinoloog Suzanne Linger-Wever van het Noordwest Ziekenhuis het mee eens. "Er zou meer geïnvesteerd moeten worden in kennis over overgewicht, sporten en gezond eten. Het is vaak geen onwil, maar mensen weten oprecht niet hoe ze moeten afvallen. Ze denken dan: 'Ik fiets toch elke dag naar mijn werk?' Maar je moet juist méér bewegen dan wordt aangeraden én daarnaast ook nog gezond eten. Pas dan val je af."

Linger-Wever benadrukt het belang van vroegtijdige educatie over gezond eten en beweging, vooral onder kinderen. "Steeds meer kinderen kampen nu al met overgewicht. Als zij op jonge leeftijd niet leren wat gezond eten is, kunnen ze een leven lang worstelen met hun gewicht."

Tekst gaat verder onder de foto.

Hoewel een deel van de mensen aanleg heeft om zwaar te worden, of een afwijking heeft waardoor diegene sneller aankomt, is dat uiteindelijk maar een kleine groep. Bij de meeste mensen komt het toch door een tekort aan beweging en te veel (ongezond) eten.

"Het heeft heel erg te maken met wat ons in het dagelijks leven wordt aangeboden", zegt internist-endocrinoloog Sanne Westra van het Dijklander Ziekenhuis. "Het overgrote deel van wat je in de supermarkten kan kopen valt niet binnen de Schijf van Vijf. Bewerkt voedsel bevat vaak te veel calorieën, en we zijn steeds minder actief door elektrische fietsen, zittende beroepen en een gebrek aan lichaamsbeweging." 

Ten einde raad

Patiënten die aankloppen bij het Dijklander Ziekenhuis zijn vaak ten einde raad, zegt Westra. "Ze zijn heel wanhopig of ontmoedigd omdat het afvallen is mislukt. Ze hebben twaalf soorten diëten uitgeprobeerd, waar ze soms ook nog eens veel geld voor hebben betaald, maar zijn toch weer terug bij af - of soms zelfs erger. Ik heb wel eens iemand gehad die zei: 'Ik eet twee komkommers op een dag, maar val maar niet af'. Dan kom je in een neerwaartse spiraal."

Ook Westra pleit daarom vooral voor preventie, want voorkomen dat de kilo's eraan komen is vele malen makkelijker dan later afvallen, benadrukt ze. "Als je eenmaal te zwaar bent geweest, zijn er in het lichaam tal van regelmechanismen in gang gezet die afvallen tegenwerken. Ook al is het gelukt om af te vallen: het blijft een levenslange strijd."