Een versteende stad, is een hete stad. Gemeenten zoeken, met oog op de warmer wordende zomers, naar manieren om de binnenstad koel te houden, maar dat lukt ze niet altijd. In veel steden staat vergroening dan ook hoog op de prioriteitenlijst: Hoofddorp, Haarlem en Amstelveen voeren zelfs de landelijke lijst aan van steden waar het snelst wordt vergroend.
Haarlem is een van de steden waar vergroening hoog op de agenda staat. In 2022 werd de stad uitgeroepen tot 'meest versteende' stad van Nederland, inmiddels zijn ze tweede in de 'Groene Stad Challenge', een initiatief van onder andere architecten- en ingenieursadviesbureau Sweco. Zij kijken daarbij de mate van vergroening in een stad, niet naar of de gemeente het groenst van Nederland is.
Volgens Dennis Wind, woordvoerder bij de gemeente Haarlem, is het een bewuste keuze geweest om in te zetten op vergroening. "Hittestress door verstening was hier echt een grote issue. In het nieuwe coalitieprogramma is er flink geïnvesteerd in vergroening. Overal waar we groen hebben proberen we dat uit te breiden, en als gebieden opnieuw worden ingericht proberen we er altijd meer groen bij te krijgen dan er al was."
Vergroening ten opzichte van het jaar ervoor
"Er wordt gekeken hoeveel er procentueel vergroend is, ten opzichte van het jaar ervoor", legt Nick Renooij van Sweco in Alkmaar uit. Het bureau is één van de initiatiefnemers achter de verkiezing, en ze analyseren ook de resultaten. "Het is vooral een tool voor gemeentes om te kijken hoe ze het doen met hun vergroening."
In de afgelopen jaren is bij veel gemeentebesturen het besef gegroeid dat vergroening in de binnensteden belangrijk is bij het voorkomen van hoog oplopende temperaturen. Volgens het KNMI kan het in een binnenstad van een stad of dorp met 10.000 inwoners al vier graden warmer worden ten opzichte van de omliggende omgeving. In een stad met 200.000 inwoners kan het verschil oplopen tot zeven graden. Volgens een eerder onderzoek van de Hogeschool Amsterdam zorgt iedere tien procent meer groen voor een temperatuurdaling van een halve graad.
Zes Noord-Hollandse steden in top tien vergroening
Naast Haarlem wordt ook in Hoorn, Alkmaar, Diemen, Hoofddorp en Amstelveen op hoog tempo vergroend. Zij staan allemaal in de landelijke top tien van het bureau.
Als de uitleg van Sweco wordt gevolgd dan is de achtste plek van Alkmaar misschien wel de meest opvallende. De stad won in 2022 al de internationale Green Cities Award. Een Europese prijs voor groenontwikkeling in verstedelijkte gebieden. De hoge notering in de Groene stad Challenge betekent dus dat er nog steeds een groentoename in de stad is, terwijl de ontwikkeling in de afgelopen jaren ook al heel positief was.
Alkmaar begon in 2020 aan een periode van zeven jaar waarin het uiteindelijk 50.000 vierkante meter wil vergroenen. Daarvoor zijn al verschillende pleinen aangepakt en ook winkelstraat De Laat. Net als in Haarlem is ook hier hittestress één van de motivaties. Naast een verkoelende werking moet het groen ook zorgen voor betere afwatering, meer biodiversiteit en een mooier straatbeeld.
"Gemeenten voelen zich niet verantwoordelijk voor vergroening van particulier gebied, terwijl dat 46 procent van al het groen beslaat"
Hoewel Noord-Holland dus relatief snel vergroent, blijft het landelijke beeld volgens Sweco wel achter. Dat komt volgens de onderzoekers omdat gemeenten zich niet verantwoordelijk voelen. "Gemeenten voelen zich niet verantwoordelijk voor vergroening van particulier gebied als bijvoorbeeld tuinen, terwijl dat 46 procent van al het groen beslaat."
Een van de oplossingen tegen hittestress? Tegels eruit en groen in de tuin.