Goedkoop is duurkoop: het Noordhollandsch Kanaal blijkt niet lang efficiënt

Koning Willem I heeft aan het begin van de 18e eeuw een ambitie: een zo kort mogelijke doorvaart maken van Amsterdam naar zee. Die route is waar tegenwoordig het Noordzeekanaal ligt. In 1819 geeft hij deze opdracht aan ingenieur Blanken, die echter tot de conclusie komt dat dat project te duur wordt. Hij stelt voor om bestaande vaarten als basis te nemen en die uit te diepen, te verbreden en met elkaar te verbinden. Dat gebeurt: het Noordhollandsch Kanaal is geboren.

Duur en moeilijk

Deze aanpak verklaart de bochtige route die het kanaal heeft. "Het kanaal is uiteindelijk ook maar voor korte tijd echt een succes geweest", vertelt Mart van de Wiel, historicus bij het Noord-Hollands Archief. "Je moet door paarden er doorheen worden getrokken, vlotbruggen bleken niet handig, sluizen; al die dingen kosten geld, dus het was duur en moeilijk om doorheen te gaan, zeker voor grotere schepen."

Het leidt ertoe dat Amsterdam alsnog een andere oplossing zoekt en die vindt in de aanleg van het Noordzeekanaal.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Rederij Brantjes

Volgens stadsgids Ed Bierhuizen, was het bestuur van Purmerend sceptisch over de plannen van Willem I. Maar net als de bestuurders van andere plaatsen langs de route knikten ze beleefd, omdat ze dachten dat het kanaal er toch nooit zou komen. Dat ze ernaast zaten, was maar goed ook, want het heeft Purmerend geen windeieren gelegd. "We hebben 150 jaar vooruitgang gehad, door het kanaal."

Degene die er het meest van profiteerde, was Nicolaas Brantjes. Hij had een fabriek in 'oventegels' en had daarvoor veel hout nodig. Via het kanaal kon hij dat snel laten aanvoeren. Hij richtte er een rederij voor op en groeide uit tot de grootste industrieel van Purmerend. Hij keek uit over zijn imperium, vanuit Villa Houtheuvel, het grote huis dat hij voor zichzelf liet bouwen.

Geschiedenis in beeld

In het stadsbeeld van Purmerend is de rijkdom die het kanaal bracht nog terug te vinden. Wie een beeld wil krijgen hoe de stad eruitzag toen de handel op haar hoogtepunt was en hoe het vervoer over het Noordhollandsch Kanaal daaraan bijdroeg, kan dat zien in de tentoonstelling 'Onderweg in Waterland', die tot en met september te zien is bij het Waterlands Archief.

Dit is aflevering 2 van de serie 'Over het Noordhollandsch Kanaal', waarin we in zes etappes meevaren met Pieter en Marieke Rosier. De afleveringen zijn vanaf zaterdag 8 juni om 17.10 uur op tv te zien en na uitzending terug te vinden op de themapagina.