Van kunst tot Hartjesdag: drag is van alle tijden

"Met drag bedoelen we: wat is mannelijk en wat is vrouwelijk, door middel van kleding of make-up", legt conservator Maaike Rikhof uit. "Dat lijkt misschien iets van nu, maar dat is het uitdrukkelijk niet. Iemand die dat bewijst is Kees van Dongen, een bekend Nederlands expressionistisch schilder. Hij schilderde in 1907 al een portret van iemand die we nu een drag-artiest zouden noemen." 

Tekst gaat door onder de foto.

Ook de schilder Breitner zag het fenomeen crossdressing in zijn tijd, eind negentiende eeuw. "Op de derde maandag van augustus, al eeuwen lang, vierde Haarlem Hartjesdag", vertelt Rikhof. 

"Aan het eind van de negentiende eeuw is dat naar Amsterdam verplaatst en kwam het element van crossdressing erbij. Dat houdt in dat mannen zich als vrouwen gingen kleden en vrouwen als mannen. En waarom deden ze dat? Om één dag per jaar, een beetje carnaval-achtig, de gevestigde orde op de kop te zetten. Het normaal was even abnormaal."

Snor en jurk

Moderne kunstenaars als Breitner wilden in die tijd het normale stadsleven vangen. "Dat deed hij ook in het schilderij Hartjesdag", vervolgt Rikhof. "Een Amsterdams tafereel. Heel lang is gedacht dat het ging om een groep feestgangers: lallende vrouwen die een slok teveel op hebben. Maar als je goed kijkt, zie je dat één van de figuren een man is met een snor in een jurk."

Tekst gaat door onder de afbeelding.

Een van de mooie ontdekkingen die Maaike deed tijdens het samenstellen van de tentoonstelling, waren de werken van Ferdinand Erfmann, nota bene uit de eigen collectie. 

"Erfmann was iemand die 's nachts schilderde, gehuld in vrouwenkleding en vaak nog met make-up op", vertelt ze. "Deze schilderijen zijn bevolkt door een beetje androgyne figuren. Figuren die het midden houden tussen man en vrouw. Dat past ook heel erg bij hem, want zijn doel was om door middel van zijn kunst het verschil tussen man en vrouw op te heffen."