In het programma De Verdwenen Stad gaat NH iedere keer naar een andere plek in Alkmaar om te kijken hoe de stad in de loop van de tijd is veranderd. Deze keer bezoeken we het stadhuis. De voorkant is monumentaal en uit de zestiende eeuw, de achterkant is later, in de jaren zestig, bijgebouwd. Tijdens die bouw is ook een atoombunker gemaakt voor het bestuur van de stad.
We lopen achter Mark Alphenaar van het Regionaal Archief Alkmaar aan het stadhuis van Alkmaar binnen. Het monumentale pand uit de zestiende eeuw is een blikvanger, zelfs tussen alle andere monumenten in de omgeving. We gaan de gang door en komen in het gedeelte van het stadhuis dat ruim zestig jaar werd aangebouwd. Ooit was dit de plek waar het Stedelijk Museum Alkmaar zat. "Dat is dus gesloopt, tot spijt van vele Alkmaarders", zegt Alphenaar. "Dit is er dus voor in de plaats gekomen, met een noodbestuurspost eronder."
Om bij die noodbestuurspost te komen moeten we de trap af tot onder het gebouw. Onderaan die trap is een dikke deur die toegang geeft tot de atoombunker. "Deze deur is gas- en drukdicht", weet Alphenaar. "Dus je bent hierachter goed beschermd. Hij is niet heel dik, maar wel van goed stevig staal."
Koude Oorlog
De bunker was bedoeld voor als de Russen het in hun hoofd zouden halen ons aan te vallen. Na de Tweede Wereldoorlog ontstonden er al snel spanningen tussen de Amerika en de Sovjet-Unie. Het ging vooral over invloedssferen. Wie heeft het waar voor het zeggen. De angst bestond dat regionale conflicten, zoals in Korea of Vietnam, zomaar de aanleiding konden zijn voor een nieuwe wereldoorlog. Het werd daarom een gewapende vrede genoemd. Later kwamen daar nog extra spanningen bij vanwege een wapenwedloop. Ook Alkmaar moest op het ergste zijn voorbereid.
Tekst gaat door onder de foto.
Eenmaal in de bunker valt het eigenlijk een beetje tegen. Hij is veel kleiner dan verwacht. "Het is ongeveer vijftig vierkante meter", weet Mark Alphenaar. "Het bestaat uit drie ruimtes en een technische ruimte. Het was in principe bedoeld voor hooguit zes mensen, onder wie de burgemeester en het hoofd van de politie."
"Dit was de plek van waaruit de stad gecoördineerd en bestuurd moest worden in een oorlogssituatie of een rampscenario. Vanaf hier had men contact met Den Haag, met de brandweer, Bescherming Bevolking en met andere gemeenten. Dit was de centrale commandopost, de noodbestuurspost, zoals het officieel heette."
Tekst gaat door onder de foto.
De commandopost zag er toen heel anders uit dan nu. Nu is het een opslagruimte voor de gemeente geworden. In het vertrek waar nu stellingkasten met boeken staan, was er plaats voor vier stapelbedden. Vier en dus niet zes bedden. De bedden werden om en om gebruikt. Ten tijde van oorlog moesten er natuurlijk ook mensen wakker blijven.
In een andere ruimte kon worden gekookt. Daar moet je je overigens niet al teveel bij voorstellen, want er stond slechts een elektrisch kooktoestel. Allemaal bedoeld om twee weken in de bunker te kunnen overleven. We zullen nooit weten of de burgemeester van dienst ook een goede kok was; de bunker is nooit officieel gebruikt.
Alphenaar: "Maar in de jaren negentig is deze hele ruimte wel opnieuw in gereedheid gebracht. Toen hebben ze alle apparatuur getest. Het grappige is wel, dat toen ze gingen testen, dat heel veel apparatuur het helemaal niet meer bleek te doen."
Tekst gaat door onder foto.
Om de mensen in de bunker van schone lucht te voorzien was er een technische ruimte. Ook was hier de elektra. Aan de installatie voor de luchtfiltering zit een handzwengel. "In sommige bunkers zie je een soort hometrainers staan", vertelt Alphenaar. "Er is gedacht dat het was om de elektriciteit aan de gang te houden, maar dat is niet het geval. Het is bedoeld om de luchtzuivering gaande te houden op het moment dat er geen elektriciteit meer is. Het is wel uniek dat dit nog zo gebleven is."
Voor de volledigheid melden we nog dat in de ruimte voor de technische ruimte, een campingtoilet was geplaatst.
Tekst gaat door onder de foto.
In het geval van nood, als het gebouw zou instorten en je niet door de voordeur naar buiten kon, moest er natuurlijk ook een nooduitgang zijn. Via de kamer met de bedden kon je een luik door. Daar was een tien meter lange gang. Aan het einde daarvan kon je naar boven klimmen en kwam je uiteindelijk in de tuin uit.
De bunker onder het stadhuis was overigens niet de enige in Alkmaar. In totaal waren het er vijf. Zo was er een commandopost Bescherming Bevolking en een openbare schuilgelegenheid onder parkeergarage De Vest.
Kijk hier voor meer afleveringen van De Verdwenen Stad Alkmaar.
De afleveringen van De Verdwenen Stad Amsterdam vind je hier
Download de app
🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app.
