Nergens in Nederland zijn er meer melanoom huidkankerpatiënten dan in Noord-Holland Noord

"Zo ziet huidkanker eruit", vertelt dermatoloog Hansje-Eva Teulings tijdens een voorlichtingsavond van het Noordwest Ziekenhuis in Alkmaar. De foto's die ze laat zien leiden tot geschrokken reacties in de zaal. Terwijl buiten de zon schijnt, zitten binnen zo'n 15 mensen, jong en oud. De voorlichtingsavond moet de bewustwording rondom huidkanker in de regio vergroten. 

Dat doet het ziekenhuis niet zomaar. Huidkanker, en dan met name melanoom, komt veel vaker voor in Noord-Holland Noord dan in de rest van Nederland. In het gebied rondom Bergen ligt het aantal gevallen van melanoom maar liefst 63 procent hoger dan het landelijk gemiddelde. Uitschieters zijn ook Egmond aan Zee (57%), Heiloo (54%), Schagen (54%) en Medemblik (52%). "Dit is natuurlijk heel opvallend en best wel schokkend", vertelt Teulings als ze de cijfers laat zien. 

Inwoners die in de buurt van het strand wonen, komen daar ook vaker als kind, legt de dermatoloog uit. "Als je vaker bent verbrand als kind, loop je een verhoogd risico op een melanoom." Ook het aantal hoge zonuren in onze provincie in vergelijking met andere provincies speelt daarbij een rol. Aan de kust is het vaak zonniger.

Lichtere huidtype

Dat viel ook Valery Lemmens, hoogleraar aan de Erasmus Universiteit en hoofdonderzoeker bij IKNL, meteen op. "Ik was vooral verrast toen ik de vergelijking maakte met de andere vorm van huidkanker (plaveiselcelcarcinoom, red.). Daarbij kleurt Noord-Holland Noord helemaal niet rood", constateerde hij vorig jaar bij NH toen de Kankeratlas werd gelanceerd.

Deze Kankeratlas van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) toont dat melanomen vaker voorkomen in de kustgemeenten. Maar in Zuid-Holland ligt het percentage een stuk dichter bij het landelijke gemiddelde. Dat heeft volgens Lemmens te maken met de huidtypes. Zo hebben Noord-Hollanders over het algemeen een lichtere huid. Daardoor verbrandt de huid sneller en is de kans op een melanoom groter. "In het gebied rondom de grote steden, waar relatief veel mensen met een donkere huidskleur wonen, zie je dat het aantal vastgestelde melanomen veel lager ligt. Dat is ook in Zuid-Holland het geval", legde hij toen uit.

Zie je de kaart niet goed? Dan vind je hem ook hier (tekst gaat verder onder de infographic):

Hoe die regionale verschillen precies komen, wordt nog onderzocht, maar vaststaat dat bakken in de zon slecht voor je is. Zonlicht, of eigenlijk de onzichtbare uv-straling (ultraviolet), kan het DNA in onze huidcellen beschadigen, vertelt Teulings. "Je bruine kleur verdwijnt, maar de schade blijft. Onze huidcellen onthouden die en bouw je gedurende je leven op, totdat je het niet meer kunt repareren en plekjes krijgt."

"Geldt dat ook voor kinderen?', vraagt een vrouw tijdens de voorlichtingsavond zich af. "Jazeker", reageert Teulings, "de kinderhuid is extra kwetsbaar voor de zon, dus die opgelopen schade komt nóg harder aan." Goed smeren dus. En nee, zonnebrand is níét schadelijk of kankerverwekkend, zegt Teulings. Dat gerucht gaat rond op sociale media. Onzin, zegt de dermatoloog. 

Ze merkt dat veel mensen zich niet genoeg bewust zijn van de zon. "Patiënten die bij ons op het spreekuur komen, zeggen dat ze nóóit in de zon zitten. Maar als je dan vraagt of ze veel buiten zijn geweest, dan hoor je vaak: ja, eigenlijk wel. Het gaat juist ook om de momenten dat je fietst, wandelt of tuiniert, maar je niet insmeert." 

De 63-jarige Wil Meijer uit Den Helder kan erover meepraten. Hij kampt al meer dan tien jaar met huidkanker. Meijer groeide op in Heiloo en was als kind veel op het strand te vinden met zijn ouders. "Als het mooi weer was, was ik altijd buiten." Maar insmeren met zonnebrand deed hij veel te weinig. Met de gevolgen moet hij nu leven.

Hij is al meerdere malen behandeld, maar de huidkanker kwam telkens terug. "Op een gegeven moment moest ik zelfs bestraald worden, daar schrok ik wel van. Mensen denken vaak dat je het 'even' weghaalt en dat het dan klaar is, maar het is wel echt een kankersoort."

Op tijd bij zijn

Volgens de dermatoloog is de ziekte meestal goed te genezen, maar bij uitzaaiingen kan een melanoom slecht aflopen. "Huidkanker hoeft niet dodelijk te zijn. Het is vaak goed te behandelen, mits je er op tijd bij bent." 

Tekst gaat verder onder de infographic.

Zonnebloemolie

Maar voorkomen is beter dan genezen. En dus wordt er volop ingezet op voorlichting en preventie. De regio maakt al goede stappen, vindt het Noordwest Ziekenhuis. Er staan steeds meer zonnebrandpalen bij sportkantines, ziekenhuizen, bouwplaatsen, horecaterrassen en op het strand. Ook worden er in en rond parken en speeltuinen schaduwplekken gecreëerd. "Maar het moet beter, er is ook nu nog genoeg te winnen", vindt Teulings. "Zo zijn we nog steeds geneigd om tijdens de warmste uren lekker lang in de zon te gaan zitten."

Ze benadrukt dat maatregelen nodig zijn om met name kinderen te beschermen. Een verbrande huid op jonge leeftijd verdubbelt de kans om later huidkanker te krijgen, aldus Teulings. En dus is het niet zo gek dat de spreekuren in het ziekenhuis door vergrijzing in de regio ramvol zitten. "In de jaren 70 en 80 lagen we op het strand en smeerden we ons in met zonnebloemolie."

Maar ook stratenmakers, agrariërs, dakdekkers, glazenwassers of verkeersregelaars ziet het ziekenhuis geregeld terug op spreekuur. "Er is gelukkig steeds meer aandacht voor buitenwerkers, maar vroeger was die er nauwelijks."

Kleren, weren en smeren

Teulings heeft dan ook een ezelsbruggetje om je goed te beschermen: "Kleren, weren en smeren", vertelt ze tijdens de voorlichtingsavond. Smeer je goed in met zonnebrandcrème met een hoge factor (en liefst om de twee uur), trek zonwerende kleding aan, en het belangrijkste: blijf vooral in de piekuren uit de zon. "In Australië gaan kinderen niet meer naar buiten zonder een petje of in te smeren, maar in Nederland is dat is niet zo gebruikelijk, terwijl er sprake is van een toenemende huidkankerepidemie."