Wijn uit eigen provincie: Noord-Hollandse wijngaarden zijn booming

Het is een regenachtige zaterdagmiddag in Obdam, en Mike en Jelmer van wijngaard De Jongens staan dieven uit de oksels van hun druivenranken te halen. Een paar jaar geleden hadden ze niet verwacht dat ze dit ooit zouden doen, geven ze toe. Sterker nog: ze wisten niet wat dieven waren, dat een druivenrank een oksel had, en ook niet hoe veel werk het zou zijn om een wijngaard te hebben.

Wijngaard De Jongens bestaat sinds 2022, en heeft daarmee de eer de jongste wijngaard van Noord-Holland te zijn. “We kwamen, met een borrel op, op het idee om zelf wijn te gaan maken. In de eerste instantie omdat we een fles wijn wilden met ons hoofd erop om cadeau te doen op verjaardagen, maar ook omdat we interesse hebben in groene landbouw”, vertellen ze tussen de wijnranken. De drie verbouwen nu op geheel klimaatvriendelijke wijze druiven op een halve hectare in de achtertuin van de ouders van Jelmer.

Tekst gaat verder onder de foto

Aan wijn maken in Noord-Holland zitten risico’s verbonden, onder andere door het wispelturige, en steeds heftiger wordende, klimaat. Om dat risico te spreiden is De Jongens opgericht als stichting, waarbij geïnteresseerden een wijnstok kunnen adopteren. Dat geld wordt gebruikt om de wijngaard verder te ontwikkelen. Adoptanten krijgen bij de eerste geslaagde oogst een fles wijn van ‘hun’ stok. Dat kan overigens nog wel even duren: de verwachting is nu dat de eerste flessen in 2027 klaar zijn.

Zeven nieuwe wijngaarden

Dat de jongens van De Jongens hebben gekozen voor deze vorm is niet uniek, als we kijken naar de wijngaarden die er de laatste tien jaar bij zijn gekomen. Bij wijngaard Avendorp in Schagen, die is opgericht in 2019 en dit jaar de eerste flessen heeft verkocht, kan je ook een wijnrank adopteren. Bij Wijntuin Ronja in Beverwijk kunnen geïnteresseerden ook ranken adopteren om hun eigen wijn te maken, en de Amsterdamse Stadswijngaard van Bret werkt volgens een soortgelijk principe.

Volgens Manon de Boer van de Nederlandse Vereniging van Wijnproducenten komt deze constructie opvallend vaak voor in Noord-Holland. Hoe dit precies is gekomen is onduidelijk, mogelijk hebben de bedrijven elkaar op ideeën gebracht.

Noord-Hollandse wijngaarden zijn relatief gezien klein, vaak hooguit een paar hectare, en leunen daarom vaak op nevenactiviteiten om toch commercieel aantrekkelijk te zijn. Dat kan bijvoorbeeld zo’n constructie zijn met adoptanten, andere wijngaarden kiezen ervoor om horeca te verwerken in hun bedrijfsplan, proeverijen te organiseren, of zich aan te bieden als locatie voor feesten en partijen.

Gematigd, maar vaak ook (te) nat

Het klimaat in Nederland wordt volgens de Vereniging van Nederlandse Wijnproducenten (VNWP) steeds geschikter om wijn te maken. In bijvoorbeeld Limburg en Gelderland bestaan al jaren gevestigde wijnhuizen die van generatie op generatie zijn doorgegeven. Dat is in Noord-Holland niet het geval.

Hoewel het aantal zonuren (nodig voor een succesvolle druivenoogst) al jaren gestaag toeneemt, is het pas de laatste decennia mogelijk om wijndruiven te verbouwen. In Zuid-Limburg is het tegenwoordig net zo warm als het in de Bourgonge, een traditioneel wijngebied, was in de jaren 80, maar in Noord-Holland is het klimaat iets meer gematigd.

Diezelfde klimaatverandering zorgt echter ook voor problemen. Zo is het weer vaak extremer, wat ook zorgt voor enorme regenbuien, late nachtvorst, of extreme droogte.

Dat die noordelijke grens steeds verder opschuift, is wel te merken aan het aantal wijngaarden dat inmiddels bestaat in Noord-Holland. Dat zijn er om en nabij 15, die professioneel wijn produceren voor de verkoop. Zeker zeven daarvan zijn in de afgelopen tien jaar opgericht.

Vallen en opstaan

Siem en Ada Loos, van wijngaard Saalhof in Wognum, maken al wijn sinds de jaren 80. “Dat ging met vallen en opstaan”, vertelt Siem aan de keukentafel van het woonhuis bij het bedrijf. “We hebben het echt onszelf aangeleerd, er was toen geen opleiding en amper mensen die het überhaupt al deden.” In 2006 hebben zij Saalhof overgenomen, met de intentie er een agritourismo van te maken. Het restaurant en de B&B bestaan onder de paraplu van de wijngaard, maar het is het totaalplaatje dat winstgevend is.

Tekst gaat verder onder de foto

“We zeggen al vanaf het begin dat het vooral om plezier gaat. Als het kostendekkend was, was dat voldoende”, aldus Siem. Inmiddels kunnen ze bij Saalhof met drie gezinnen leven van het bedrijf. Maar: ‘het kleinste deel daarvan komt van de wijn. Het restaurant en de B&B leveren meer op’.

Siem en Ada hebben door de jaren heen het klimaat en het wijnlandschap in de regio zien veranderen. Dat vallen en opstaan kwam de eerste jaren ook vooral omdat er maar weinig druivenrassen geschikt waren voor het natte, koude zeeklimaat dat in Noord-Holland de boventoon voert. Laat staan druivenrassen waar je ook nog eens lekkere wijn van kan maken.

Sinds die tijd vind je op de gemiddelde Noord-Hollandse wijngaard vooral Solaris, Souvignier Gris, Johannitter, en Rondo. Dit zijn zogeheten PiWi-rassen, een Duitse uitvinding die schimmelresistente druivensoorten oplevert die gekruist zijn om beter bestand te zijn tegen ziekten die voorkomen bij nat en koud weer.

Beter bestand betekent overigens niet dat de druiven resistent zijn tegen het slechte weer. “Klimaatverandering zorgt ervoor dat het warmer wordt, en dat is positief”, aldus Siem Loos. “Maar tegelijkertijd krijgen we ook extremer weer. Bij zo’n enorme regenbui stromen de voedingsstoffen bijvoorbeeld weg uit de grond, en als het laat in het seizoen nog vriest kan dat ook gevolgen hebben voor de druiven.”

Voor 2024 ziet het er op dit moment in ieder geval niet al te goed uit. Door de hoeveelheid neerslag groeit er ‘amper wat’. Of dit een goed wijnjaar gaat worden is dus nog maar zeer de vraag.