Het is een ontdekking waar Peter Visser uit Hoogwoud in zijn bureaustoel steil van achterover sloeg. Tijdens het uitpluizen van zijn familiegeschiedenis ontdekte hij dat een ver familielid uit Haarlem in 1944 heeft deelgenomen aan de legendarische 'Waaloversteek'. Hij schreef er een boek over, met de titel De Vergeten Commando.
De man die achter de bijnaam De Vergeten Commando schuilgaat, is Vissers achteroom Val (Valentijn) Kokhuis (1919-2005), die later keeper werd bij voetbalclub HFC Haarlem.
De Waaloversteek was de mislukte poging van vooral Amerikaanse, Engelse en Poolse luchtlandingstroepen om de Nazi's te verslaan. En zo ook Nederland boven de rivieren te bevrijden.
Vissers onthulling is bijzonder omdat altijd is gedacht dat ene Ben Bouman uit Leiden de enige Nederlander is geweest die met de geallieerde luchtlandingstroepen op 20 september 1944 in kleine bootjes de Waal is overgestoken.
Tekst gaat verder onder de foto.
A Bridge Too Far
De oversteek was onderdeel van 'Market Garden.' Die legendarische militaire operatie spreekt vooral tot de verbeelding door de verfilming van het gelijknamige boek 'A Bridge Too Far' uit 1977. Met sterren als Dirk Bogarde, James Caan, Michael Caine, Anthony Hopkins en Sean Connery.
Tekst gaat verder onder de foto.
Het ambitieuze plan de Duitsers de grens over te jagen, wordt in Nijmegen en Arnhem jaarlijks met veel ceremonieel herdacht. Tot zijn dood in 2015 was daarbij altijd veel aandacht voor Ben Bouman.
Hij zou als 19-jarige student tussen een spervuur van Duitse kogels de enige Nederlander zijn geweest die in een bootje de oversteek van de Waal maakte. Totdat Peter Visser, die veertig jaar journalist is geweest bij het Noord-Hollands Dagblad, in zijn boek de geschiedenis herschrijft.
Tekst gaat verder onder de foto.
Visser, een Zaankanter die in het West-Friese Hoogwoud is neergestreken, doet een opmerkelijke ontdekking. Hij vindt een document waaruit blijkt dat Kokhuis, een volle neef van zijn opa, heeft meegedaan aan Operatie Market Garden. Als lid van de 82ste American Airborne Division is hij de Waal overgestoken. Hij kreeg er zelfs het bronzen kruis voor.
Tekst gaat verder onder de foto.
De logische vraag van Peter Visser is vervolgens hoe het kan dat Ben Bouman consequent wordt genoemd als enige Nederlandse 'Waal-oversteker' en over de deelname van zijn achteroom niets is terug te vinden.
Traumatische herinneringen
Van één van de kinderen van Kokhuis heeft hij tijdens het schrijven van zijn boek begrepen dat het mogelijk te traumatisch is geweest voor hun vader om herinneringen op te rakelen aan die septemberdagen in 1944. En er daarom nooit over heeft verteld.
Andere conclusie
Uit een publicatie in de Groene Baret, het blad van het Korps Commandotroepen, blijkt dat Bouman ervan op de hoogte is geweest dat ook Kokhuis de Waal is overgestoken. Maar daar heeft hij nooit ruchtbaarheid aan gegeven. Peter Visser: ''Mijn conclusie is dat Bouman misschien graag de enige Nederlandse Waal-oversteker wilde zijn.''
Tekst gaat verder onder de foto.
Kokhuis, geboren in Sloten (nu onderdeel van Amsterdam), keert na de oorlog met zijn Engelse vrouw Kay en dochter Monica terug in Nederland. Ze krijgen daarna nog drie zonen. Bloemendaal wordt hun woonplaats. De reden: Kokhuis is gevraagd om politieman te worden in Haarlem: sport- en schietinstructie is zijn specialiteit.
Politieman en keeper
Naast het werk bij de politie gaat hij weer keepen. Dat heeft hij intensief gedaan tijdens zijn voorbereiding op de invasie in Engeland: met het Militaire Elftal speelt hij zelfs enkele interlands. Maar de Tweede Wereldoorlog is een aanslag geweest op zijn lichaam: hij begint daarom in het derde van HFC Haarlem.
Tekst gaat verder onder de foto.
Haarlem beleeft na het landskampioenschap in 1946 zware tijden. Het elftal rond vedette Kick Smit behoeft dringend renovatie. Daarin wordt Kokhuis een belangrijke bouwsteen. Hij is enkele jaren de vaste doelman van HFC Haarlem. Daarna speelt hij lang bij BVC Bloemendaal. Tot zijn in de jaren '80 blijft hij bij de politie. Hij overlijdt in 2005 aan de gevolgen van Alzheimer. Hij is dan 85 jaar.
Tekst gaat verder onder de foto.
Peter Visser: "Val Kokhuis was een bijzondere man, die mooie dingen heeft gedaan. Hij verdient een boek, vind ik. ik vond het mooi om over hem te schrijven. Steeds ontdekte ik weer iets wat waarvan ik dacht: daar kan ik mee verder. Dat is een een soort doping. Je krijgt er energie van."
"Wat me vooral fascineert, is het idee dat ik hem tegen het lijf had kunnen lopen. Ik heb jaren voor Haarlems Dagblad gewerkt, eerst in de stad en later in de Waarderpolder, precies in de tijd dat hij daar werkte als politieagent. Die gedachte vind ik bijzonder. Ik had zo maar een keer een bekeuring van hem kunnen krijgen.''
Val Kokhuis doodt beer die zangeres bijt
Het is een foto die de wereld overging. Op 19 mei 1962 heeft Circus Boltini haar tenten opgeslagen in Haarlem. Voorafgaand aan de voorstelling is er 's middags een repetitie voor het Grand Gala des Artistes: artiesten doen daarin mee aan circusnummers.
Zangers Ria Kuyken is gevraagd mee te werken aan het berennummer, het was in een tijd dat wilde dieren nog kunstjes deden in het circus. De repetitie, zonder publiek, is nauwelijks begonnen als beer Pimmy haar onverwacht aanvalt. Het dier zet zijn tanden in de bovenarm van Ria Kuyken.
Circusdirecteur Toni Boltini moet de beer met een zweep en stok bij de zangers wegslaan. Haar verwondingen zijn aanzienlijk en de schrik groot, maar Kuyken overleeft de aanval. De Haarlemse fotograaf Cees de Boer maakt er een serie foto's van, die wordt afgedrukt in Haarlems Dagblad. Hij wint de Zilveren Camera en de World Press Photo.
Terwijl Ria Kuyken in het ziekenhuis aan haar verwondingen wordt behandeld, dicteert Boltini dat de beer moet worden gedood. Bij de politie komt daar maar één man voor in aanmerking: Val Kokhuis. Peter Visser schrijft in zijn boek dat de foto pas enkele jaren geleden opduikt bij het Noord-Hollands Archief, waaraan de archieven van De Boer zijn overgedragen.
Bron: De vergeten commando.
Meer nieuws uit Haarlem e.o.?
💬 Blijf op de hoogte via onze Facebookgroep Nieuws uit Haarlem en omgeving. Reageer, discussieer en deel jouw nieuws.
📰 Volg de laatste berichtgeving altijd via NHNieuws.nl/Haarlem.
🔔 Download de app en krijg een melding bij belangrijk nieuws uit jouw buurt
📧 Stuur ons jouw tips op [email protected]
✏️ Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]