Nergens plek voor waterschildpadden: ook Reptielenopvang Zwanenburg houdt deuren dicht

"Helaas moeten wij meedelen dat wij per heden [...] een hopelijk tijdelijke stop invoeren met gevonden, en dus meestal gedumpte schildpadden", schreef de Friese schildpaddenopvang eind vorige maand in een brandbrief op de website.

De stop heeft te maken met het enorme aanbod. Wekelijks krijgt de opvang zo'n honderd schildpadden aangeboden, zei een medewerker eerder deze zomer in een reportage van NOS. Toen werden er zo'n 4.000 schildpadden opvangen, inmiddels is dat aantal opgelopen tot zo'n 5.000.  

En dat heeft invloed op de opvangmogelijkheden in Zwanenburg, schrijft Rob op zijn website. "Wij kunnen geen invasieve schildpadden meer aannemen omdat Harkema propvol zit. We hopen dat iedereen beter gaat nadenken en geen waterschildpadden meer aanschaft bij dierenwinkels."

Lijst invasieve exoten

De opvang in Harkema is de enige grote opvanglocatie in Nederland die legaal roodwang-, geelwang- en geelbuikschildpadden (lettersierschildpadden) mag opvangen. Die schildpadden, die veel als huisdier werden en worden gehouden, zijn in 2016 door de EU namelijk op de lijst invasieve exoten gezet.

Dat betekent dat ze oorspronkelijk niet in de EU voorkomen en schade aan de natuur aanrichten als ze daar toch terechtkomen. Het is verboden om in invasieve exoten te handelen, ermee te fokken en om ze importeren. Ook mag je ze niet meer aanschaffen, maar wie al een invasieve exoot had voordat het dier op de lijst kwam, mag deze houden tot hij dood gaat.

Van klein naar groot

Jonge lettersierschildpadden zijn zo klein dat je ze als huisdier goed in een aquarium kunt houden. Maar waar veel mensen geen rekening mee houden, is dat volwassen exemplaren meer dan dertig centimeter lang kunnen worden. "Dan wordt het moeilijk om ze te onderhouden, en worden ze vaak losgelaten in de natuur", legde de medewerker in de NOS-reportage uit.

Lees verder onder de kaart

"Volgens schattingen zijn er in Nederland ongeveer 200.000 schildpadden in roulatie", geeft beheerder Gerard van der Wijk van de Friese opvang een indruk van het aantal schildpadden dat als huisdier wordt gehouden. 

Hoewel het dumpen van schildpadden al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw op grote schaal gebeurt, loopt het de afgelopen jaren de spuigaten uit, merkt ook Van der Wijk. Volgens hem heeft dat te maken met het feit dat de lettersierschildpadden sinds 2016 op de lijst invasieve exoten staan. 

Marktplaats 

"Steeds meer mensen komen erachter dat het houden van die schildpadden illegaal is", vertelt Van der Wijk. "Dan willen ze er van af, en proberen ze ze te verkopen. Maar als ze ze op Marktplaats willen zetten, krijgen ze van Marktplaats de melding dat dat niet kan, omdat er ook niet in gehandeld mag worden."  

Tot voor kort kon je ze dan naar Harkema of het veel kleinere FaunaWatch in Limburg brengen, maar de meeste mensen kiezen ervoor om de dieren in de natuur vrij te laten. "Overal in Nederland zijn bekende dumpplekken", vertelt Van der Wijk. Op veel van die plekken is de populatie schildpadden inmiddels gegroeid tot tientallen schildpadden, op sommige plekken lopen er honderden rond." 

Doodvonnis

Toch teken je vaak het doodvonnis van een schildpad als je 'm in de Nederlandse natuur vrijlaat. "Dan sterft 'ie binnen zes tot zeven jaar een hongerdood", vertelde Ruud de Graaff uit Grootebroek (West-Friesland) eerder in een reportage van NH-verslaggever Isabella Prins. 

Ruud is vrijwilliger bij de schildpaddenopvang in Harkema, en biedt zwakke gedumpte schildpadden de kans om in zijn achtertuin aan te sterken. Zodra ze zijn aangesterkt, verhuizen ze van West-Friesland naar Friesland. 

"Schildpadden kunnen pas eten verteren vanaf 18 graden. En de Nederlandse zomers zijn te kort en te wisselvallig, waardoor ze niet genoeg reserves kunnen opbouwen." Uiteindelijk zullen ze daardoor hooguit zes à zeven jaar overleven, weet Ruud. 

Lees verder onder de reportage: 

Vanwege de opnamestop die de opvang in Harkema heeft ingesteld, moet Gerard veel mensen teleurstellen. En daardoor dreigt het aantal schildpadden in het wild alleen maar verder toe te nemen, met het risico dat ook die dieren uiteindelijk verhongeren. "De overheid adviseert om invasieve exoten te euthanaseren als er geen plek in de opvang voor ze is", aldus Gerard, "maar dat doen we niet, daar zijn we niet voor." 

Ook zijn collega en beheerder van de Zwanenburgse opvang Rob Dumont vindt het huidige beleid 'heel krom'. "We hebben een leger aan dierenliefhebbers die vrijwilligerswerk doen [...] en die moeten nu dus mensen aanraden om dieren in te laten slapen of opnieuw te dumpen." Zolang de opvang in Harkema geen schildpadden meer opneemt, zal ook Rob dus mensen met die wrange boodschap (en hun schildpad) naar huis moeten sturen.

Hoe lang dat gaat duren, is niet bekend, maar Gerard van der Wijk van de opvang in Harkema hoopt dat de opnamestop het belang van meer en grotere opvanglocaties onderstreept. "Ik hoop de politiek wakker te schudden", zegt hij. "We kunnen onze broek prima zelf ophouden, maar met eenmalig een zak geld kunnen we een schildpaddenreservaat bouwen." 

In zo'n reservaat zou ruimte moeten zijn voor 50.000 schildpadden. En die ruimte is ook in de toekomst hard nodig, verwacht Gerard. Want hoewel dierenwinkels inmiddels geen verboden roodwang-, geelwang- en geelbuikschildpadden verkopen, zijn andere soorten daarvoor in de plaats gekomen. "De zaagrugschildpad, de muskusschildpad en de floridaschildpad", vertelt hij. "Dat zijn de volgende soorten die op de lijst met invasieve exoten komen", voorspelt hij.

Toch zijn er nog genoeg mogelijkheden voor schildpaddenliefhebbers. Waterschildpadden die niet op de lijst invasieve exoten en landschildpadden mogen nog wel worden gekocht of geadopteerd.

Noa Snoep uit Nieuw-Vennep maakt gretig gebruik van die mogelijkheid. Ze overweegt al langer een schildpad te nemen en adopteert deze week een landschildpad uit Robs opvang in Zwanenburg.

Toch zou ook zij graag een waterschildpad mee naar huis nemen als dat niet illegaal zou zijn. "Het is gewoon heel sneu als ze geëuthanaseerd moeten worden of uitgezet moeten worden in het wild omdat er geen plek meer is."

Met liefde uitzwaaien

Een compliment voor Noa, want Rob geeft niet iedereen zomaar een schildpad mee. Rob informeert altijd eerst of de geïnteresseerde genoeg geld en kennis heeft, want behalve een terrarium moeten er ook lampen worden aangeschaft. De kosten voor onderhoud lopen bovendien op tot zo'n 35 euro per maand. 

Als Rob de indruk heeft dat iemand goed voor een schildpad (of ander reptiel) kan zorgen, zwaait hij ze met liefde uit. "Elk plaatsje dat we vrij kunnen maken, biedt een ander dier weer een mogelijkheid."