Windmolens op de Noordzee: helpen of schaden ze het milieu?

Er is nog erg weinig bekend over de effecten van windmolenparken op de natuur, zegt bioloog Mardik Leopold. De Noordzee is al een drukke plek met visserij, scheepvaart, recreatie en defensie. De komende jaren zullen er veel windmolenparken bij komen in deze zee, zoals het grootste park tot nu toe: IJmuiden Ver. Onderzoek naar de impact van alleen de windparken is moeilijk door deze drukte. "De vraag is vooral of die impact zó groot is, dat die significant schadelijk is. Dat weten we niet", zegt Leopold.

Kritische blik op windparken

Emilie Reuchlin, zeebioloog en oprichter van de stichting Doggerland, heeft een kritischere kijk. "De Noordzee-natuur verkeert in slechte staat en kan deze enorme uitbreiding van wind op zee er niet bij hebben", zegt Reuchlin. "Er wordt wel onderzoek gedaan naar lokale gevolgen, maar we hebben totaal geen idee van de impact op deze schaal", stelt ze.

"Wat is het effect op leefgebieden, het zeeleven, op de bodem en de stroming? Het is moeilijk te voorspellen wat de totale impact is van de windmolens alleen al en in combinatie met andere schadelijke activiteiten, maar zeker is dat de Noordzee nu al decennia zwaar overbelast wordt."

Volgens Reuchlin verkeert de Noordzee al in slechte staat door intensieve industrie zoals sleepnetvisserij, scheepvaart, en olie- en gaswinning, en ontbreekt het aan beschermingsmaatregelen, zelfs in beschermde zeegebieden. “Minder dan één procent van de Noordzee is daadwerkelijk beschermd tegen schadelijke activiteiten. Nederland moet minstens dertig procent van de Noordzee echt beschermen en huidige gebruik verminderen, voordat je kan nadenken over toevoegen van nog meer schadelijke industrie op zo een grote schaal.”

Om de ecologische impact beter te begrijpen, werken onderzoekers van Naturalis samen met IJmuiden Ver. Een weerstation zal continu metingen uitvoeren om de invloed van het park te onderzoeken. Willem Renema, diepzeeonderzoeker bij Naturalis en leider van de onderzoeksgroep, focust zich op biodiversiteit bij dit project. "Er is nog geen windpark geweest waar biodiversiteit zo'n belangrijk thema was", zegt Renema.

Een voorbeeld: natuurlijke riffen zijn door bijvoorbeeld de visserij of baggeren de laatste jaren grotendeels verloren gegaan, waardoor de kabeljauw sterk in aantal is afgenomen. In het windmolenpark moeten kunstmatige riffen, gemaakt van metalen buizen, ervoor zorgen dat vissen hier kunnen schuilen tegen sterke stroming en natuurlijke vijanden, en dat het aantal kabeljauwen daardoor weer toeneemt.

En uit onderzoek blijkt dat dat werkt, benadrukt Leopold. "Ze willen een dak boven hun hoofd zodat ze veilig zitten. Vissen gaan dus echt in zo'n kunstrif wonen."

Daarnaast zullen er ook stopknoppen worden gebouwd voor de vogeltrek. Daarmee kunnen de windmolens stilgezet worden, zodat de vogels tijdens hun trek niet in de wieken van molens vliegen. 

Veel onduidelijk

Leopold is het ermee eens dat er nog veel onduidelijk is over het effect van windparken op de natuur, maar dit park geeft de onderzoekers volgens hem juist een kans om dat te onderzoeken.

Volgens Renema zijn de windmolenparken hard nodig om van fossiele brandstoffen af te komen. “De windmolenparken komen er toch wel, dus als biologen kunnen we er maar beter gebruik van maken,” zegt Renema. Hij is er zelfs van overtuigd dat de natuur bij een windmolenpark alleen maar toeneemt, omdat er bijvoorbeeld geen visserij meer plaats zal vinden.

Reuchlin sluit zich hier ook bij aan: "Als windparken er toch komen kun je er inderdaad maar beter het beste van maken, alleen is een veelgehoord misverstand, bijvoorbeeld bij de mensen die de mensen die windmolenparken bouwen, dat het een soort beschermd natuurgebied vormt. Dat is niet waar, want windparken hebben schadelijke effecten op de natuur. Door te focussen op bepaalde soorten die wel profijt hebben van een windpark, zoals de kabeljauw, ga je voorbij aan soorten die wel last hebben van een windpark."

"Windparken voegen nog meer druk toe aan een al overbelaste Noordzee en dat is slecht voor de natuur", zegt Reuchlin. Onderzoekers van de Ospar-commissie, waarop Stichting Doggerland hun zorgen baseert, zien het geluid dat de windparken produceren als een van de problemen. Eerst wordt de zeebodem onderzocht, daarna wordt het park gebouwd, en vervolgens zorgen de trillingen van de windmolens volgens die onderzoekers voor jarenlange geluidsoverlast.

Ze ziet dat problemen bij windparken vooral worden verplaatst, maar niet worden opgelost. "Er wordt onderzoek gedaan naar de schade van windmolens, maar we weten al lang dat deze er is. We moeten echte stappen maken met het herstellen van de natuur, want alleen een gezond ecosysteem kan schadelijke effecten zoals het verlies van leefgebied van bepaalde soorten verdragen."