Hoe help je iemand met zelfmoordgedachten overleven? "Verbinding is het tegengif"

Het aantal zelfdodingen onder jongeren is in tien jaar tijd met 17 procent gestegen: van 243 in 2013 naar 300 in 2023. Dat blijkt uit cijfers van de Commissie Actuele Nederlandse Suïcideregistratie.

Zelfdoding onder jongeren heeft een grote impact op de gemeenschap. Dat bleek ook wel in 2021 in Egmond aan Zee, toen de 12-jarige Liv ondanks psychische hulp een einde aan haar leven maakte. Dat deed ze nadat een 41-jarige Hilversummer haar een jaar lang aanzette tot het sturen van naaktfoto’s en filmpjes. Op de dag van de uitvaart stonden honderden mensen langs de kant van de weg om de tiener een laatste eer te bewijzen.

Erover praten deed Liv niet. Haar ouders wisten pas na haar dood wat er werkelijk speelde. Voor het slachtoffer, maar ook de directe omgeving kan het soms erg lastig zijn om het gesprek aan te gaan.

Duistere emoties delen

Toch is het delen van mentale worstelingen en het praten over emoties, hoe duister die ook zijn, heel belangrijk, stelt Monique Kavelaars van 113 Zelfmoordpreventie.

"Helaas verliezen we maandelijks een schoolklas aan jongeren door suïcide. We moeten erover praten, hoe moeilijk dat ook is. Dat erover praten het zou aanmoedigen, is een mythe. Het tegendeel is waar. Door een luisterend oor te bieden, voelt iemand zich gehoord. Door dat gesprek juist niet uit de weg te gaan, doorbreken we het taboe."

Jongeren die zich somber voelen en zichzelf afsluiten van de buitenwereld voeren van binnen een ‘stille strijd’. Ze kunnen daarbij - soms ongemerkt - ook last hebben van suïcidale gedachten.

Met het standbeeld van een in elkaar gedoken jongen reist kunstenaar SAZZA (Saskia Stolz) door het land en vraagt daarmee aandacht voor mentale problemen onder jongeren. Het beeld staat tot en met 8 september op de Noorderkade in Alkmaar. Vanmorgen verzamelde zich daar een groep mensen om te luisteren naar de persoonlijke verhalen van ervaringsdeskundigen en het advies van specialisten.

‘Zie je dat ik breek?’

De muziek start en twee jongeren van SPOT (een creatieve werkplaats waar jongeren die vastlopen terecht kunnen) pakken de microfoon. "Ik breek. Zie je dat ik breek? Zwevend, zwemmend, verdrinkend in die avond. De zwaarte raakt je, het is mijn realiteit. Mijn eenzaamheid als een vriend, tot ik weer geborgen word", klinkt het. 

Ervaringsdeskundige en projectleider bij Reakt Paul Kreemers stelt een directe vraag aan het publiek. "Wie heeft weleens gedacht: ik zou willen dat het allemaal stopt, ik zou willen verdwijnen?" Meerdere handen gaan omhoog. "Ik durf te stellen dat iedereen hier weleens op een bepaald moment aan heeft gedacht."

Eeuwige strijd

"Sommigen zien het als een oplossing. Een verlossing van de eeuwige strijd met het leven", verklaart Paul. "Ik stel mezelf de vraag: wil je echt dood of wil je je gewoon niet meer zo rot voelen?"

Paul heeft zelf ook periodes waarin hij het licht niet meer ziet, legt hij uit. Door erover te praten en steeds weer proberen de verbinding te vinden met de mensen om hem heen, heeft hij zijn worsteling een plek kunnen geven. Zonder nog in paniek te raken. "Heb de moed om je kwetsbaarheid te delen. Verbinding is het tegengif."

Dan neemt Björn Kuiper (48) het woord. In 2006 deed hij een zelfmoordpoging, maar hij ontwaakte in het ziekenhuis. "Mijn hele leven was naar de klote. Ik was mijn ouders verloren en raakte daarna mijn baan en het dak boven mijn hoofd kwijt. Er leek geen andere uitweg meer. Na al die jaren heb ik soms nog steeds last van die gevoelens. Het enige verschil is dat ik er nu over praat. Ik hou het niet meer voor mezelf."

"Als het niet lekker, ging trok ik me terug en deed ik het alleen", bekent ook Isaya. “Ik deelde het nooit. Nu besef ik: samen sta je sterker. Ik ben inmiddels dankbaar voor mijn crisis, omdat ik een steun voor een ander kan zijn. Ik zei altijd nee tegen het leven, maar nu zeg ik volmondig ja."

Ze draait zich om naar het beeld en wijst naar de foto’s die eronder staan. "Gezichten van mensen die helaas niet meer onder ons zijn. Dat doet echt pijn in mijn hart. Ik kan het gelukkig wel navertellen en daarom leg ik voor jullie een zonnebloem neer", zegt ze tegen de gezichten, terwijl er tranen in haar ogen springen. "Lieve zielen, deze is voor jullie. Opdat wij jullie nooit zullen vergeten."