Alarmerende cijfers: is de fatbike nog veel gevaarlijker dan gedacht?

"We hebben hier bijna dagelijks te maken met letsel van fatbike-ongelukken", zegt Sjoerd Bakker, arts op de spoedeisende hulp in het Spaarne Gasthuis ziekenhuis in Haarlem. Het ziekenhuis houdt nauwkeurig bij hoeveel mensen na een ernstig fatbike-ongeluk binnenkomen op de spoedeisende hulp. In de eerste helft van 2024 waren dat er in het Spaarne Gasthuis al vijftig. Met een gemiddelde leeftijd van 12 tot 14 jaar oud. 

Dit aantal ligt ver boven de cijfers die kenniscentrum VeiligheidNL vandaag naar buiten bracht. Zij registreerden in 2023 nog 75 fatbike-ongevallen bij veertien* spoedeisende hulpafdelingen in heel Nederland. In de eerste zes maanden van 2024 is dit aantal al gestegen naar 140. 

Zorgwekkende cijfers, maar nog wel een flinke onderschatting van de werkelijke situatie, aldus Bakker. 

Werkelijke omvang van het probleem

Volgens Bakker komt de onderschatting door de manier waarop ziekenhuizen de slachtoffers registreren. "Het is vaak niet duidelijk in de medische dossiers om welk type fiets het gaat, wat onderzoek naar fatbike-ongevallen bemoeilijkt." Hierdoor blijft de werkelijke omvang van het probleem onderbelicht.

Andere ziekenhuizen in de provincie bevestigen dit. Het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk en de Noordwest Ziekenhuisgroep (NWZ), met spoedeisende hulpafdelingen in Alkmaar en Den Helder, geven aan dat ze specifieke gegevens over fatbike- en e-bike-slachtoffers niet of pas recent zijn gaan bijhouden. Toch merkt NWZ wel een duidelijke 'toename van fatbike-gerelateerde ongevallen.'

VeiligheidNL merkt ook op dat hun cijfers een onderschatting kunnen zijn. In de eerste plaats omdat de cijfers zijn gerapporteerd door slechts veertien van de 83 SEH-afdelingen in Nederland. 

Levenslang hersenletsel

Met name de jonge leeftijd van de slachtoffers baart de arts ernstige zorgen. De snelheid, soms wel tot vijftig kilometer per uur, in combinatie met het gebrek aan verkeersinzicht en een helm is volgens de arts desastreus. 

Dat ziet hij ook terug in zijn werk. Op de spoedeisende hulp in Haarlem wordt hij dagelijks geconfronteerd met kinderen met ernstig hoofd en hersenletsel. "Letsel waar ze echt hun hele leven last van kunnen hebben", benadrukt hij. 

Als het kan, probeert hij de slachtoffers in Haarlem op het hart te drukken om toch echt een helm te dragen. Ook vindt hij dat de ouders van de kinderen gewezen moeten worden op de gevaren en hun verantwoordelijkheid.

Helmplicht of minimumleeftijd?

Morgen zal de Tweede Kamer stemmen over een aantal ingediende moties voor maatregelen voor de fatbike. Op tafel ligt onder andere een helmplicht en een minimumleeftijd van veertien jaar. Ook Bakker roept op tot strengere maatregelen. Zo zou het opvoeren van fatbikes wettelijk verboden moeten worden, en een minimumleeftijd voor de aanschaf lijkt de arts verstandig. 

Om nog meer inzicht te krijgen wordt er volgende week op 79 Spoedeisende Hulp-afdelingen in Nederland het aantal fatbike, overige e-bike en overige fietsongevallen geturfd. Daarnaast wordt er ook informatie verzameld over leeftijd, helmdracht en de ernst van het letsel.