Geslotenheid van jongeren viel op bij maker van 'Het verdriet van West-Friesland'

Een uur lang doodse stilte in een klaslokaal vol pubers. Als 15 leerlingen van 5 havo naar 'Het verdriet van West-Friesland' kijken, wordt de wereld om hen heen even vergeten. Even geen aandacht voor prikkels van buitenaf, geen mobiele telefoon, geen geklooi in de gangen of bij kluisjes. 

Wat ze zien is een pijnlijke reflectie van misschien wel hun leven, of in ieder geval: van enkele van hun voorgangers, die eerder ook op het Martinuscollege in Grootebroek zaten. Of, zoals Leen van den Berg zelf zegt: "Deze film is nog steeds actueel."

'Komt soort emotie boven'

Maker en regisseur Van den Berg wordt nog regelmatig herinnerd aan het document dat hij nu 12 jaar geleden afleverde. "Ik denk er nog vaak aan. Altijd als ik de film zie, raak ik er een beetje ontdaan van. Er komt een soort emotie boven. Zo'n vader en moeder die vertellen over het verlies van hun zoon, dat grijpt nog steeds aan. Ik stel mij dan voor dat het over één van mijn zoons zou gaan."

Een krantenbericht over het hoge zelfdodingscijfer in West-Friesland trok zijn interesse. "Het waren er dacht ik 10 en 5 daarvan kwamen uit Lutjebroek. Ik was erdoor verrast. In die tijd waren mijn zoons 17 en 18. Ik dacht: 'Hoe komt het dat jongeren dat doen?' En ik vroeg mij af wat de cultuur in West-Friesland ermee te maken zou kunnen hebben."

Kermis, drugs en zelfmoord

Hij bezocht een praatsessie van de GGZ in Hoorn en kwam zo in aanraking met de ouders van Stefan Bekkema, die enkele jaren eerder een einde aan zijn leven had gemaakt. Het was het startpunt van een indrukwekkende film over kermissen, drugsgebruik, maar ook psychische problemen en zelfdoding in deze regio. "Maar ik wilde ook laten zien hoe jongeren uit de problemen weten te komen, bijvoorbeeld door te gaan schrijven, dansen of door te mediteren."

Hij trof als buitenstaander een cultuur aan die hij niet zo herkende. "De geslotenheid viel op. In grote groepen werd er wel gepraat en gelachen, maar oppervlakkig. Dat is een probleem onder jongeren in het algemeen, zou je kunnen zeggen. Qua materieel en qua kansen hebben we het beter dan ooit, maar steeds meer dolende zielen raken de weg kwijt. Steeds meer jongeren staan minder sterk in hun schoenen. Dat is opvallend." 

Toch beleefde hij die geslotenheid in West-Friesland nog nét iets sterker. "Veel van die dorpen zijn of waren gesloten gemeenschappen. Iedereen ging naar dezelfde school, zat op dezelfde voetbalclub en ging naar hetzelfde café. Dat is in een stad als Amsterdam natuurlijk heel anders."

'Hard werken en niet klagen'

Van den Berg: "Van oudsher is West-Friesland een agrarisch gebied. Het leven bestond voorheen denk ik vooral uit hard werken en niet klagen. En tijdens de kermis uit de band springen. Dat is de cultuur die er heerste en misschien nog wel heerst. Maar het heeft ook wel een lieve en kwetsbare kant, want de mensen keken wel echt naar elkaar om."

De reacties waren na het verschijnen lovend en de reacties van de kinderen op het Martinuscollege, die toen amper waren geboren, veelzeggend. "Ik denk dat de film goed geslaagd is en veel heeft laten zien over hoe dingen eraan toe gingen. Hopelijk heeft het wat mensen geholpen, dat zou mooi zijn."