Mirjam (74) ontdekt verzetsdaden van haar ouders, dankzij oorlogsdagboeken

Mirjam houdt haar adem in. Een medewerker van het Nationaal Archief rijdt een kar naar haar tafel in de studiezaal. Op de kar liggen twee mappen: een dikke en een dunne. De dikke map bevat de documenten over haar vader (Herman Mulder), de dunne die over haar moeder (Antoinette Offers). De medewerker plaatst de mappen met een plechtige beweging op tafel voor Mirjam. 

Magisch moment in Nationaal Archief Den Haag

“Dat moment was magisch”, zegt Mirjam nu, enkele weken na haar bezoek aan het Nationaal Archief in Den Haag. “Je weet dat die dozen gevuld zijn met informatie over je ouders. Maar je hebt nog geen idee wat je te weten gaat komen. Ik ben eerst even achterover gaan leunen, de dozen observeren. Het is toch een historisch moment.”

Tekst loopt door onder de foto.

Mirjams bezoek aan Den Haag is onderdeel van een grotere zoektocht: ze wil het oorlogsverleden van haar Haarlemse ouders boven water krijgen. Dat doet ze niet alleen, maar samen met haar zus, Makkie. Hun gedrevenheid komt voort uit hun eigen verleden. Toen ze klein waren, werd er door hun ouders nooit over de oorlog gesproken. “We hadden alleen flinters”, zegt Mirjam. “We wisten praktisch niets.”

De oorzaak? “Het is de generatie”, vermoedt Makkie. “Men was niet gewend om te praten over emotionele gebeurtenissen uit het verleden, over trauma. En vergis je niet: men had op dat moment óók genoeg aan het hoofd. Het land moest worden opgebouwd. Onze ouders hadden een eigen zaak, een horlogewinkel in Haarlem. Dat was hard werken om je hoofd boven water te houden.”

Psychologische hulp via Stichting 1940-1945

De oorlog was voorbij, maar nog niet verwerkt. Eén van de snippers die Mirjam had, was de wetenschap dat haar ouders in de jaren ‘70 psychologische hulp hadden gekregen. “Dat ging via Stichting 1940-1945. Dat zal vanwege onverwerkte gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog zijn geweest. Maar thuis lieten ze daar niks over los. Ze waren vrolijk en hadden een druk sociaal leven.”

Tekst loopt door onder de foto.

Enkele decennia later veranderde het beeld dat Mirjam van haar ouders had. “Toen ze overleden waren, moesten we hun huis leeghalen. Ik schrok ervan wat ik aantrof. Daar lag, in een oude platenkoffer, een heel oorlogsarchief: hun dagboeken uit de oorlog, maar ook een verzameling boeken en talloze krantenknipsels over de oorlog, ook van tientallen jaren later. Al die tijd zijn ze wel degelijk intensief met de oorlog bezig geweest.”

Pagina's vallen eruit

Eén van de vondsten, de oorlogsdagboeken van haar moeder, vormt voor Mirjam de basis voor het onderzoek dat zij nu doet. “De inkt wordt steeds minder, de pagina's vallen eruit. Ik ben de dagboeken aan het herschrijven, zodat ze inzichtelijk blijven voor later. En ik probeer aan de hand daarvan een compleet beeld te krijgen van de oorlogsgeschiedenis van mijn ouders.”

Tekst loopt door onder de foto.

Vandaar dat Mirjam oorlogsdossiers opvraagt bij het Nationaal Archief. Ook bij andere archieven en organisaties heeft zij informatieverzoeken over haar ouders uitstaan. “De dagboeken vertellen niet het hele verhaal. Natuurlijk niet. Het was niet verstandig om tijdens de oorlog in een dagboek vast te leggen welke verzetsdaden je had gepleegd.”

Bond van Oud-Illegale Werkers

Dat zowel vader als moeder in het verzet zat, dat wisten de zussen al. Mirjam: “Op de begrafenis van onze vader, werden wij benaderd door vijf mannen. Of wij de plaats wilden innemen van onze vader in de Bond van Oud-Illegale Werkers. Daar was hij blijkbaar actief voor. Dat wisten we helemaal niet.”

De contouren van het oorlogsverleden van hun ouders tekenen zich inmiddels af. Antoinette was lokettiste op station Haarlem voor de NS. In de loop van de oorlog ging zij in staking. Voor die inkomstenderving heeft zij na de oorlog compensatie gekregen. Daarnaast was ze koerier voor het verzet. Ook sloot ze zich aan bij de Binnenlandse Strijdkrachten.

Tekst loopt door onder de foto.

Bochel

Herman was tijdens de oorlog in de leer voor horlogemaker. Hij had een bochel door vitaminetekort na de geboorte, ten tijde van de Eerste Wereldoorlog. Door die handicap had hij een onschuldige uitstraling. Dat maakte hem geschikt als spotter voorafgaand aan aanslagen van het verzet. Ook repareerde hij wapens voor het verzet en bewaarde hij die onder zijn bed in het ouderlijk huis in Haarlem-Oost.

Herman was ook lid van de Binnenlandse Strijdkrachten. In die hoedanigheid ontmoette hij twee dagen na de bevrijding Antoinette. Enkele jaren later gaven ze elkaar het ja-woord, zij in een jurk van parachutestof. 

Er is nog veel uit te zoeken voor Mirjam. Een nieuw bezoek aan het Nationaal Archief staat al gepland. Maar één ding is al duidelijk: de oorlogsdagboeken van Mirjams moeder hebben een happy end.