Gezond groen staal in de IJmond? "Het kan, maar Tata Steel moet transparanter zijn"

De expertgroep, in het leven geroepen door de overheid, bracht afgelopen februari haar eerste advies uit. 'Zet de gezondheid omwonenden op één tijdens de verduurzaming van Tata Steel', was de conclusie van dat rapport.

Een paar maanden na dat advies komt de expertgroep vandaag met de uitwerking daarvan: 'Gezond groen staal in de IJmond'. Hierin vraagt de expertgroep om meer openheid en onafhankelijkheid bij het meten van de uitstoot van Tata Steel.

De expertgroep is  kritisch over de meetpraktijken bij Tata Steel en stelt dat het staalbedrijf transparanter moet worden. Zonder openheid van zaken is het onmogelijk om (eventuele) gezondheidsrisico's in te schatten, zo stelt de adviesgroep. 

Marcel Levi, hoogleraar geneeskunde en voorzitter van de adviesgroep: "Wij hebben bezwaar tegen het feit dat Tata zelf bepaalt waar, hoe vaak en vooral wanneer er gemeten wordt. Tijdens onderhoud wordt er bijvoorbeeld nooit gemeten, terwijl dat juist de momenten zijn waarop de meeste vervuiling kan optreden."

Dat het staalbedrijf momenteel zelf verantwoordelijk is voor het meten van de uitstoot, roept ook in Den Haag vragen op. Zo werd er recent een motie aangenomen dat Tata Steel onafhankelijk gecontroleerd moet worden op haar uitstoot. 

Daarnaast borduurt het rapport verder op het vorige advies, en het verplicht opstellen van een Gezondheid Effecten Rapportage (GER) in de vergunningen. Want 'gezond groen staal', bestaat dat eigenlijk wel? Ja, zegt voorzitter Levi. "Er zijn plekken in de wereld waar staalproductie plaatsvindt zonder dat de omgeving en de gezondheid er zwaar onder lijden. Alle emissies wegnemen is onmogelijk, maar het kan wel veel beter dan de huidige situatie bij Tata Steel."

Wat daarbij de expertgroep zorgen baart, zijn het aantal incidenten bij Tata Steel. Ofwel de onvergunde uitstoot, stoffen die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid van mensen en het milieu. Volgens het staalbedrijf zelf gaat het om drieduizend incidenten per jaar. "Dat zijn er acht per dag", zegt Levi. "En dat roept veel onrust en wantrouwen op bij omwonenden."

Grote zorgen ultrafijnstof 

In aanvulling op het eerdere advies voegt de expertgroep twee nieuwe kritiekpunten toe: ultrafijnstof en geluidsoverlast. Volgens de expertgroep zal de hoeveelheid ultrafijnstof toenemen tijdens de transitie naar 'groen staal', waardoor voortdurende monitoring noodzakelijk is. Wetenschappelijk bewijs toont aan dat langdurige blootstelling aan ultrafijnstof schadelijke invloed heeft op de gezondheid. Met name op de luchtwegen, het hart en de groei en ontwikkeling van een ongeboren kind. 

"We weten nu genoeg om ultrafijnstof mee te nemen, maar daarvoor heb je een goed meetnetwerk nodig. Er wordt op dit moment op meerdere plekken in Nederland continu gemeten, maar opmerkelijk genoeg wordt de regio IJmond daar nog niet in meegenomen," zegt Levi. 

Daarnaast benadrukt het rapport dat geluidsoverlast ook moet worden meegenomen bij het bepalen van de gezondheidseffecten. Langdurige blootstelling aan lawaai kan stress en andere gezondheidsproblemen veroorzaken.  

Milieuregels van nu

Het rapport wijst erop dat veel installaties bij Tata Steel, zoals de Kooks 2-fabriek, nog steeds werken onder verouderde milieuregels die tientallen jaren oud zijn. Levi noemt het ‘bijna ironisch’ dat, hoe ouder de installatie is, hoe minder streng de gehanteerde milieunormen zijn. "De Kooks 2-fabriek is bijna vijftig jaar oud en werd gebouwd in een tijd waarin er nauwelijks regels waren voor uitstoot en milieu-impact. Maar de huidige tijd vraagt om veel scherpere normen om de gezondheid van omwonenden te beschermen," aldus Levi. De expertgroep doet daarom een dringende oproep aan de overheid om de milieuregels te moderniseren en aan te passen aan de hedendaagse eisen.

De Expertgroep Gezond IJmond, die voor twee jaar is aangesteld, komt over enkele maanden met een derde rapport. In dat rapport zal de nadruk liggen op de noodzaak voor Tata Steel om transparanter te zijn en het vertrouwen van de omwonenden terug te winnen.

Voorzitter Marcel Levi en staatssecretaris Openbaar Vervoer en Milieu Chris Jansen reageren in onderstaande video op de uitkomsten van het rapport.