Terwijl de Duitse hulpdiensten druk bezig zijn met rampenbestrijding, rijst de vraag wat de oorzaak is van de verwoestende overstromingen. Het noodweer lijkt het gevolg van klimaatverandering. Maar volgens sommige Duitsers is het ook een kwestie van financiën: politici zouden te weinig geld hebben uitgegeven aan bescherming tegen hoogwater.
Duizenden mensen in de zuidelijke deelstaten Beieren en Baden-Württemberg hebben inmiddels hun huis verlaten. Het dodental is opgelopen naar zeker vier. In sommige gemeenten is de noodtoestand uitgeroepen en op meerdere plekken braken dammen door. De verwachting is dat de problemen de komende dagen nog aanhouden.
Volgens bondskanselier Olaf Scholz is de watersnood geen losstaand incident. De overstromingen laten volgens hem zien dat Duitsers de aanpak van klimaatverandering niet mogen verwaarlozen. Ondertussen groeit in Duitsland de kritiek op de Beierse deelstaatregering, vertelt ZDF-journalist Stefan Leifert. "Het valt niet te ontkennen dat afgelopen jaren is bezuinigd op budgetten die eigenlijk bedoeld waren voor de bescherming tegen overstromingen."
Correspondent Chiem Balduk ziet hoe het water door de straten van Baar-Ebenhausen stroomt:
De overlast in Zuid-Duitsland door de overstromingen houdt aan. Op meerdere plekken zijn dammen doorgebroken. Rivieren kunnen het water niet meer aan. Dorpen en steden lopen hierdoor onder. Correspondent Chiem Balduk ging kijken in Kelheim. - NOS
Die deelstaatregering bestaat uit twee partijen: de christendemocratische CSU en het conservatieve Freie Wähler. Zij waren gewaarschuwd: in 2013 ging het voor het eerst goed mis toen de Donau overstroomde. Beieren nam in de jaren daarna veel maatregelen, maar die golden vooral voor grote steden. "Kleine plaatsen zijn vergeten", zegt Leifert. Volgens hem zijn polders in landelijke gebieden minder goed ontwikkeld, waardoor ze minder goed water opnemen. Ook zijn er volgens Leifert weinig plekken zoals uiterwaarden, zoals we die in Nederland kennen, waar water tijdelijk terechtkan.
Een van die 'vergeten' plaatsen is Manching, met een kleine 13.000 inwoners op ongeveer een uur rijden van München. Journalist Leifert doet vanuit daar verslag. "De situatie is dramatisch. En het wordt eigenlijk elk uur erger." Inwoners zijn massaal bezig zandzakken te verslepen om te voorkomen dat de laatste dijk breekt die het stadscentrum nog beschermt tegen het water. "Dat zou een heel nieuwe dimensie zijn; een totaal andere omvang van de ramp zijn dan wat we tot nu toe hebben meegemaakt."
Ondanks de chaotische taferelen is de overstroming nog altijd niet te vergelijken met die van 2021. Toen kwamen ruim 180 mensen om het leven en liep de financiële schade op tot zo'n 30 miljard. Duitsland moet er rekening mee houden dat rivieren de komende decennia vaker buiten hun oevers treden.
Vroeg waarschuwen kan zeker mensenlevens redden.
Dat komt inderdaad door klimaatverandering, zegt Heidi Kreibich. Ze is hoogleraar overstromingsrisico bij de Universiteit van Potsdam en verwacht dat haar land steeds vaker te maken krijgt met watersnood. Door klimaatverandering houden bepaalde weersverschijnselen langer aan. Oftewel: het regent dagenlang heel veel, of juist lange periodes helemaal niet.
Net als Nederland heeft ook Duitsland geavanceerde verdedigingssystemen tegen hoogwater, zegt Kreibich. De Duitsers verlegden de afgelopen decennia veel dijken en probeerden meer ruimte te geven aan rivieren. Maar nu de overstromingen steeds extremer worden zijn technische oplossingen alleen niet meer voldoende. "We moeten een heel pakket aan maatregelen hebben."
De hoogleraar vindt bijvoorbeeld dat Duitsland beter moet nadenken over waarschuwingssystemen, waar en hoe je huizen bouwt en hoe belangrijke infrastructurele voorzieningen zoals stroomtoevoer beter beschermd kunnen worden. "Hoe dan ook is het noodzakelijk je voor te bereiden op risico's. Dus verzekeringsmaatschappijen in staat stellen oplossingen te bieden voor een zo succesvol mogelijke wederopbouw."
Bondskanselier Scholz bracht vandaag een bezoek aan Reichertshofen in Beieren:
Terwijl de kritiek op de Beierse politiek groeit, ziet Kreibich bij landelijke politici wel voldoende urgentie. Zelf krijgt Kreibich ruimte om belangrijk onderzoek te doen. Op dit moment werkt ze aan een systeem dat gevolgen van overstromingen beter moet voorspellen. "Want vroeg waarschuwen kan zeker mensenlevens redden."
Dat systeem berekent niet alleen de hoeveelheid regen, "maar we kunnen dan ook van tevoren voorspellen welke gebieden het meest waarschijnlijk onder water zullen komen te staan, welke wegen geblokkeerd zullen worden en welke infrastructuur wordt getroffen. Door rekening te houden met schattingen van overstromingsschade kan je hotspots zo goed mogelijk vooraf voorspellen, zodat rampenbestrijding effectief kan worden ingeschakeld."