Grote techbedrijven bepalen met algoritmes welk nieuws iemand te zien krijgt en dat vormt een bedreiging voor een goed werkende democratie. Dat staat in een onderzoek van het Commissariaat voor de Media.
Met name jongeren (op wie het onderzoek zich richtte) die hun informatie vooral van sociale media halen, missen door de algoritmes een deel van het nieuws.
Het commissariaat noemt dat schadelijk omdat jongeren een gevarieerd en pluriform nieuwsaanbod nodig hebben om zich een mening te kunnen vormen en "een gezond publiek debat" te kunnen voeren.
Uit het onderzoek komt naar voren dat 78 procent van de jongeren het nieuws oppikt van Instagram, Tiktok en YouTube. Nieuws komt daar vaak automatisch voorbij. Jongeren zijn er niet bewust naar op zoek.
Minder in aanraking met nieuws
Onderzoeker Karin Schut zegt dat jongeren thuis minder in aanraking komen met nieuws. "Ik ben opgegroeid met de tv om acht uur aan voor het journaal. Dus dat keken we mee. Dat gebeurt nu minder. Ook ligt de krant minder op tafel. Dat betekent niet dat die niet meer gelezen wordt, maar vaak digitaal. Daarmee komt nieuws thuis minder vaak automatisch voorbij."
Jongeren gebruiken zoekmachines voor het vinden van extra informatie en om te controleren of iets klopt. Nieuwswebsites of -apps worden daarvoor een stuk minder gebruikt.
Hierdoor zijn jongeren voor hun informatievoorziening vooral afhankelijk van de grote techbedrijven op wie niemand op dit moment greep heeft, zegt het commissariaat. Dat pleit daarom voor het zo snel mogelijk reguleren van de big tech.
Afspraken nodig tussen pers en tech
Daarvoor zijn volgens het commissariaat afspraken nodig tussen nieuwsorganisaties en publieke omroepen met de techplatformen. Ook moet er wet- en regelgeving komen en goed toezicht. Op die manier moet een gevarieerd, breed nieuwsaanbod een prominentere plek krijgen in het aanbod van sociale media.
Ook moeten er nieuwe verdienmodellen voor de nieuwssector worden ontwikkeld, bepleit het commissariaat. "In Australië is Google gaan betalen voor de doorgifte van nieuws", geeft onderzoeker Schut als voorbeeld.
Voor nieuwsorganisaties is het lastig om geld te verdienen met nieuws op sociale media. Dat geldt met name voor private nieuwsmerken. Zo verdienen kranten vooral geld aan oudere, betalende abonnees en commerciële televisieorganisaties aan advertentie-inkomsten op televisie. Op sociale media wordt vooral geld verdiend door de techbedrijven zelf.
Platform speciaal voor jongeren
Grote landelijke nieuwsmerken zoals De Telegraaf, RTL Nieuws, NU.nl of de NOS zijn bij driekwart van de jongeren bekend.
Vooral nieuwsmerken met een platform specifiek gericht op jongeren doen het goed. Nieuws wordt daar met name gevolgd als jongeren de invalshoek interessant vinden, of als het het nieuwsonderwerp specifiek over jongeren gaat.
Met name NOS Stories en NOS op 3 lukt het om veel jongeren te bereiken. Daarnaast doen Cestmocro en RapNieuwsTV het goed op sociale media. Dit zijn populaire diensten die zelf geen nieuws maken, maar wel verspreiden.
Zij gebruiken beeldtaal en communicatiemogelijkheden die ongebruikelijk zijn in de traditionele journalistiek. Video's hebben een pakkend begin en zijn snel gemonteerd zodat ze opvallen tussen de andere video's op sociale media.
Als er geen op jongeren gerichte content is, kan het ook niet door het algoritme worden opgepikt, zegt onderzoeker Karin Schut. "Jonge nieuwsgebruikers missen daardoor diversiteit en mogelijk ook betrouwbare en interessante berichtgeving."
Om voeling te houden met jonge nieuwsgebruikers is een doelgerichte, eigen aanpak voor nieuwsorganisaties noodzakelijk. Onderzocht moet worden of ze daarbij tijdelijke subsidies kunnen krijgen, zegt het Commissariaat voor de Media.