Het hele leven van oud-Haarlemse Riet (92) stond in het teken van een afschuwelijke getuigenis: als jong meisje zag ze hoe een leeftijdsgenootje door de nazi's werd gedeporteerd. Het gezin Abram uit de Cronjéstraat keerde niet meer terug na de Tweede Wereldoorlog. Riet heeft nu struikelstenen voor het gezin geregeld, die werden gisteren onthuld.
Bijna had de 92-jarige Riet van der Chijs-Smit de onthulling van de door haar aangevraagde herdenkingsstenen niet kunnen bijwonen. Door een val brak ze haar heup en de reis vanuit haar huidige woonplaats Zutphen naar haar geboortestad Haarlem is sowieso al een hele onderneming. "Maar ik moest hier per se bij zijn."
Glimmende struikelstenen
Als een paar jonge nabestaanden het doek van de vier stenen trekken, kijkt ze stil toe. Vlak daarvoor moest ze een paar keer slikken. Ze vertelde over de familie De Vries, waar je vroeger in de Haarlemse winkelstraten garen en linnen kon kopen. Riets moeder had nog bij dat gezin in huis gewerkt.
Even verderop, bij het voormalige adres van de familie Abram die een muziek- en feestwinkel runde, worden ook struikelstenen onthuld. Ook daar krijgt ze de microfoon en rakelt ze de ene na andere herinnering op. Vooral over dochter Sophia. Het meisje was vier jaar ouder dan zij, schuchter en ze had mooie zwarte krullen. "En ze droeg vaak een roodbruin jasje", weet Riet nog.
Davidster
Dat Sophia niet net als zij kon opgroeien in de Haarlemse buurt, heeft Riet altijd dwars gezeten. Zo zeer, dat ze zich verdiepte in de Joodse geschiedenis, Hebreeuws leerde en op latere leeftijd zich zelfs tot het Jodendom bekeerde. De Davidster, die tijdens de Tweede Wereldoorlog zo'n naar symbool werd, draagt ze trots aan haar ketting. "Dit is voor mij een afsluiting, dit vind ik zo belangrijk", kan ze na afloop amper uitbrengen.
Haarlems struikelstenenproject
In Haarlem wordt sinds 2022 drie keer per jaar zo'n 25 struikelstenen gelegd. Zo gestructureerd als hier wordt het bijna nergens gedaan.
Reini Elkerbout is één van de Haarlemmers die hiervoor het initiatief nam, nadat ze hoorde dat er in de stad nog maar twee van dergelijke struikelstenen liggen. Ze richtte met nog een aantal Haarlemmers de Stichting Struikelstenen Haarlem op. Die zorgt ervoor dat alle aanvragen voor stenen door nabestaanden in goede banen worden geleid.
Het is de bedoeling dat voor 2030 alle 733 in de Tweede Wereldoorlog vermoorde Haarlemse Joden een herdenkingssteen krijgen.
Struikelstenen, of 'stolpersteine', is een project van de Duitse kunstenaar Gunther Demnig. Het is de bedoeling dat voorbijgangers door de opvallende stenen met naam en datum waarop die persoon is vermoord, even 'struikelen' en dan bedenken hoeveel leed de joodse gemeenschap is aangedaan in de Tweede Wereldoorlog.
Meer nieuws uit Haarlem e.o.?
💬 Blijf op de hoogte via onze Facebookgroep Nieuws uit Haarlem en omgeving. Reageer, discussieer en deel jouw nieuws.
📰 Volg de laatste berichtgeving altijd via NHNieuws.nl/Haarlem.
🔔 Download de app en krijg een melding bij belangrijk nieuws uit jouw buurt
📧 Stuur ons jouw tips op [email protected]
✏️ Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]