Geen voorrang statushouders op een woning, welk effect heeft dat op de wachtlijsten sociale huur?

Het nieuwe kabinet heeft in het hoofdlijnenakkoord plannen voor een strenger asielbeleid. Niet alleen wordt de Spreidingswet ingetrokken, ook krijgen statushouders niet langer voorrang op een sociale huurwoning. 

Veel sociale huurders hebben het gevoel dat statushouders altijd voorgaan en zij er als 'gewone' woningzoekende niet tussenkomen. Dat blijkt uit het jaarlijkse woononderzoek van EenVandaag.

Desalniettemin hebben gemeenten de wettelijke taak om mensen met een verblijfsvergunning een woonplek te geven. In Castricum lost de gemeente dat op met tijdelijke woonlocaties in leegstaande gebouwen of met het plaatsen van containerwoningen.

Rondleiding

In de grote showroom van John Deere aan de Stetweg staan een twintigtal containers van zes bij twee. Daar komen statushouders en enkele spoedzoekers uit Castricum in te wonen. "In totaal is er ruimte voor 21 alleenstaande mensen", legt Wilma van Andel, wethouder Sociaal Domein, tijdens een rondleiding uit.

Hassan* uit Syrië komt het terrein oplopen, met een zwarte rolkoffer en een brede glimlach. Twee wethouders, een gebiedsconsulent, een woordvoerder en een journalist wachten hem op bij de deur. Zo’n welkomstcomité had hij duidelijk niet verwacht. Wethouder Paul Slettenhaar is ook aanwezig en schudt hem stevig de hand. "Welkom", zegt hij hartelijk. "Ik hoop dat je hier een fijne tijd hebt en je leven kunt leiden."

Ietwat onwennig loopt Hassan door de verschillende ruimtes. Wethouder Wilma van Andel leidt hem rond. De showroom oogt sober en is primitief ingericht. In de gezamenlijke ruimtes staan wat stoelen en tafels, een leren bank en een pingpongtafel. 

Nadat Hassan en wethouder Van Andel een balletje hebben geslagen, wijst ze hem de weg naar zijn vertrek. Bij het openen van de deur komt de geur van nieuwigheid je tegemoet. Hij rolt zijn koffertje naar binnen en neemt de lege ruimte in zich op.

Wat is dit?

"Wat is dit?", vraagt hij aan Van Andel, terwijl hij een wit paneel aan de muur bestudeert. "Een infraroodverwarming", legt ze uit. "Er is alleen verwarming in de containers geplaatst, want om deze hele ruimte te moeten verwarmen, kost echt veel geld."

"Het is erg klein, maar ik ben blij dat ik een dak boven mijn hoofd heb", reageert Hassan in het Engels. "Ik hoop dat ik snel een baan vind, het liefst in de horeca, zodat ik weer iets kan opbouwen. Voor mijn kamer heb ik een bed gekocht, luiken voor de ramen, een tafel en twee stoelen. Dat is voor nu genoeg."

'Klein maar fijn'

Meer past er eigenlijk ook niet in. Dat het inderdaad erg klein is, erkent wethouder van Andel ook. "Er zit alleen verder niets in. De keukentjes, toiletten en badkamers worden gedeeld, dus je kunt deze ruimte helemaal voor jezelf inrichten."

Tekst gaat door onder de foto's.

Op het totaal aantal vrijkomende sociale huurwoningen van corporaties, wordt gemiddeld 5 tot 10 procent aan statushouders toegewezen, dus minstens 90 procent gaat naar andere woningzoekenden, aldus het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA). 

Tientallen extra woningen

In regio Alkmaar ligt de wachttijd voor een sociale huurwoning tussen de 7 en 9 jaar. In 2023 werden er in de regio 331 sociale huurwoningen opgeleverd en verhuurd, waarvan 48 in Castricum. Slechts één daarvan werd toegewezen aan een statushouder. 

"Door statushouders geen urgentie op een sociale huurwoning te geven, zijn er in Castricum enkele tientallen woningen per jaar meer beschikbaar voor reguliere woningzoekenden", stelt de beleidsmedewerker Wonen.

Toch heeft de maatregel, die sinds 2018 in Castricum geldt, volgens Kennemer Wonen nog geen zichtbaar effect gehad op de lange wachtlijst. "De inschrijfduur van de gemeente Castricum wijkt niet af van het regionale beeld. Het ene jaar is de inschrijfduur iets korter, het andere jaar iets langer", verklaart de wooncorporatie.

Geen kortere wachttijden

"Op basis van onze gegevens kunnen wij niet concluderen dat het niet met voorrang huisvesten van statushouders heeft geleid tot kortere wachttijden."

Dat klopt, reageert de beleidsmedewerker. "De inschrijftijd zegt niets over de kans om een woning te krijgen." Hiervoor moet volgens de beleidsmedewerker worden gekeken naar de slaagkans voor woningzoekenden.

De slaagkans wordt gevormd door het aantal verhuringen te delen door het aantal actief woningzoekenden, verklaart hij. "Gezien het zeer grote aantal actief woningzoekenden in de regio en het zeer beperkte aanbod aan sociale huurwoningen is het verschil in slaagkans procentueel heel klein. Het gaat immers alleen om Castricum die statushouders geen voorrang geeft."

Verschil blijft klein

Hoe meer gemeenten geen voorrang geven aan statushouders, hoe groter het effect op de slaagkans zal zijn, verwacht de beleidsmedewerker. 

Toch plaatst hij daar wel een kanttekening bij: "De beste manier om de slaagkans te vergroten, is en blijft het realiseren van nieuwbouw. Kortom: de slaagkans voor reguliere woningzoekenden neemt toe als statushouders geen urgentie krijgen. Maar vanwege de vele woningzoekenden en het geringe aanbod blijft het verschil klein."

*Dit is een gefingeerde naam. Zijn echte naam is bekend bij de redactie.