Hoe communiceer je met een koe? Taalkundige Leonie loeit een woordje mee

Wie weleens een stal binnenloopt en al die verschillende soorten koeiengeloei hoort, zal maar weinig chocola kunnen maken van wat de koeien nu precies bedoelen. Voor taalkundige Cornips is dat anders. Ze loeit, na jaren veldwerk, inmiddels een aardig woordje mee: "Als de boer binnenkomt reageren ze anders dan als een vreemde de stal binnenstapt. Ze weten 'dit is een belangrijke man in ons leven'."

In 2018 begon Cornips, verbonden aan NL-Lab van het Meertens Instituut, met haar onderzoek naar koeientaal. Daarbij kijkt ze naar stemgebruik en lichaamstaal van koeien. Het was toen nog lastig om veehouders zo ver te krijgen om mee te werken. "Ze dachten dat ik erg activistisch zou zijn en moesten er niet veel van weten. In de Beemster kon ik uiteindelijk terecht en heb ik ook geleerd door de ogen van de boer te kijken." 

Het geheim achter 'koeientaal'

Destijds was Cornips een pionier, maar inmiddels wordt haar onderzoek een stuk serieuzer genomen. Ze ontving onlangs zelfs een subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. "Inmiddels is het onderwerp een stuk gangbaarder. Zo was laatst nog in het nieuws hoe onderzoekers erin zijn geslaagd om met behulp van AI (kunstmatige intelligentie, red.) de taal van walvissen te analyseren. Ik ben nu eigenlijk altijd welkom bij de boer."

Want ook veehouders vinden het boeiend om te weten wat er omgaat in hun vee. Ze geeft een voorbeeld hoe een pasgeboren kalf niet op wilde staan om uit een emmer te drinken. "Ik deed toen het geluid van een moederkoe na, een kort gespannen moehhhh, daarna begon het kalfje te drinken, daar stond de boer ook wel van te kijken."

Tekst gaat verder onder de foto.

En dat is voor het onderzoek ook onontbeerlijk. Want wie de koe wil begrijpen moet niet alleen luisteren, maar ook kijken. "Als ik in het weiland loopt is er al een waak-koe die de rest van de kudde waarschuwt.  Je kunt niet alleen aan het geloei horen of je welkom bent, maar je moet ook kijken naar de lichaamstaal. Als je te lang in de ogen kijkt van de koe vindt ze dat ongemakkelijk en stopt het gesprek. Je moet altijd even wegkijken. Dat werkt bij mensen eigenlijk precies zo."

Maar waarom de koeien als onderzoekssubject en niet kippen, geiten of varkens? Cornips, die geen agrarische achtergrond heeft, is altijd al gefascineerd door koeien. "Mijn hart ligt bij koeien. Door veel in de stal te zijn, bouw je echt een band op met bepaalde koeien en kom je erachter dat elke koe een ander karakter heeft, dat vind ik fascinerend. Ze zijn bovendien ook makkelijker te observeren. Kippen maken veel meer geluid en zijn individueel een stuk lastiger te volgen."

Cornips pleit voor een bredere kijk op taal, waarbij dieren serieus worden genomen als ‘talige’ wezens. "Natuurlijk spreken koeien niet als mensen, maar dat er een strikte scheiding is tussen mensen en dieren op basis van taal, daar moeten we vanaf. Ik hoop dat we door dit onderzoek anders kijken naar de dieren met wie we deze aarde delen. De boeren met wie ik spreek, kijken nu anders naar hun koeien. Het worden meer individuen die ook iets te vertellen hebben." 

Leren communiceren met jouw koe

Op zondag 7 juli kunnen bezoekers van het Rundveemuseum beter leren communiceren met de koeien in het weiland achter het museum in Aartswoud. Leonie Cornips zal in twee sessies uitleggen hoe de lichaamstaal van een koe werkt en ook dat het geloei van een koe van alles kan betekenen. De sessies beginnen om 13.30 en 15.00 uur. Per ronde kunnen er maar 25 personen worden toegelaten. NH komt later op de dag met een reportage.