Filmmuseum redt historische films na wateroverlast

In juni ontdekten medewerkers van Eye dat er bijna een halve meter water in de kunstbunker in het duingebied van Castricum stond. De onderste rij filmblikken stond onder water. Oorzaak was het uitvallen van de stroom waardoor een pomp die het grondwater op peil moest houden, niet meer werkte.

"Maar of er water is binnengekomen omdat de stroom uitviel, of dat de stroom uitviel omdat er water binnenkwam: dat weten we niet. Zevenentachtig natte filmblikken zijn toen in allerijl gevriesdroogd en daarna vacuüm getrokken", lichtte Eye het reddingsplan eerder toe. Dat snelle ingrijpen heeft zijn werk gedaan, blijkt nu.

"Ik had dat eerlijk gezegd niet verwacht", stelt filmrestaurator Annike Kross wanneer ze NH rondleidt in de bunker. "De films bleken nog goed rolbaar. Nitraat bevat een soort gelatine en dat gecombineerd met water is niet best. We hebben echt geluk gehad", vertelt ze gehuld in beschermende kleding en mondkapje vanwege de aanwezige schimmel.

Tekst gaat verder onder video.

Nu loopt de schade door de wateroverlast dus met een sisser af, maar het maakt de zorgen voor de toekomst er niet minder om. "Wij willen al langer weg uit de kunstbunker", legt Kross uit. "En de films overbrengen naar een van onze andere opslagbunkers. Vanwege de benodigde vergunningen voor nitraatopslag lukt dat nog niet."

Het nitraat waar de films van gemaakt zijn, een voorloper van plastic, is zeer licht ontvlambaar en soms zelfs explosief. Het is dan ook verboden om dit soort filmarchief in de buurt van woonhuizen in te richten in verband met brand- en explosiegevaar.

Bunker op diepste punt

Zo lang er geen andere plek is, zijn er maatregelen voor de korte termijn getroffen in Castricum tegen het water. "We zijn er namelijk door de overstroming in juni ook achter gekomen dat deze bunker op het diepste punt ligt hier in de duinen. Al het water moet hierlangs."

Zandzakken, schotten, een verhoogde drempel en een extra pomp moeten het water buiten houden. "We hebben alle onderste planken ook leeg gemaakt. Maar we maken ons echt grote zorgen of we het water buiten kunnen houden. Daarom komen we hier nu zo'n twee keer in de week langs om te controleren hoe het met de (lucht)vochtigheid is."

De uiteindelijk wens is om ergens in Nederland een nieuwe, moderne opslagplek te bouwen. Een plan hiervoor ligt klaar, maar ook deze structurele oplossing kost veel tijd, en geld. "We zijn al langer in onderhandeling met het ministerie van OC&W, maar door die overstroming is daar wel versnelling ingekomen", legt Kross uit.

Tekst gaat verder onder foto.

Verstopplek tijdens WOII

De kunstbunker in Castricum heeft een bijzonder verleden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er schilderijen verstopt, om zo de meesterwerken uit handen van de nazi's te houden. Onder meer De Nachtwacht heeft er gelegen.

Sinds 1958 is de bunker vanwege de toen goede klimatologische omstandigheden een opslag voor de zeer brandbare nitraatfilms van het filmmuseum. Er liggen ongeveer 7.000 blikken met daarin nationaal en internationaal filmerfgoed. Ook in de duinen bij Heemskerk en Overveen heeft Eye opslagbunkers voor dit soort films.

Tot in de jaren 50 werd nitraatfilm gebruikt. De films van de Eye-collectie zijn grotendeels gedigitaliseerd en gearchiveerd op niet-brandbare 'safety stock'. "Je wil alleen nooit het nitraat weggooien, omdat je altijd wil kunnen terugvallen op het origineel."