Noord-Hollandse gemeenten huren jaarlijks voor honderden miljoenen aan zzp'ers in

Freelancers hebben de afgelopen jaren miljoenen verdiend bij Noord-Hollandse gemeenten. In 2020 ging het nog om een totaal van 418 miljoen, in 2022 namen de zzp’ers 617 miljoen mee naar huis, een stijging van ruim 28 procent. Het gebeurt op alle afdelingen, maar vooral bij ruimtelijke ordening (bouwen), zorg, en ook bij IT en financiën.

Van projectleiders, consultants tot adviseurs

Vooral projectleiders, consultants, adviseurs en controllers weten de Noord-Hollandse gemeenten te vinden. Koggenland spant, procentueel gezien, de kroon: in drie jaar tijd stegen de uitgaven aan de inhuur van extern personeel met 200 procent. Al is de gemeente zeker geen uitzonder waarbij de uitgaven aan ZZP-ers de lucht in schieten. 

Bij veel gemeenten staat de begroting al onder zware druk. Er wordt soms bezuinigd, maar dus wel voor steeds meer geld ingehuurd. En die hogere kosten, zorgen er dus ook voor dat er steeds minder uitgegeven kan worden aan voorzieningen in gemeenten.

Opvallend is dat in Noord-Holland nagenoeg niemand zich aan Roemernorm houdt. De norm is weliswaar niet verplicht, maar bedoeld om overheden te dwingen niet meer dan 10 procent van alle loonkosten te besteden aan het inhuren van personeel.

Alleen Hollands Kroon blijft eronder, en Koggenland blijft met 10.5% in de buurt van de norm. Alle overige gemeenten geven meer dan 10 procent van hun budget uit om externen in te huren. Vooral de kleine gemeente Ouder-Amstel valt op, daar kwam bijna 40 procent van de totale loonkostenpost bij freelancers terecht.  

De belangrijkste reden van die stijgingen? Gemeenten krijgen steeds complexere taken op hun bord en het lukt niet om daar voldoende geschikt personeel voor te vinden. Vooral op het gebied van woningbouw, klimaat en zorg worden de zaken voor gemeenten steeds ingewikkelder. Gespecialiseerd personeel is er wel, maar zij zijn een stuk duurder dan personeel dat vast in dienst is.

Hilversum huurde ruim 300 consulenten in

Die groeiende complexiteit merken ze ook in de gemeente Hilversum. In 2022 werden in totaal 334 keer een consulent geraadpleegd. Voor alle vragen die de consulenten niet konden beantwoorden, huurde de gemeente nog eens 104 verschillende adviseurs in. Totale kosten: 2.7 miljoen. Een stuk meer dan in 2020, toen betaalde Hilversum ‘slechts’ 624.000 euro voor ingewonnen adviezen. 

Aan de andere kant van de provincie stegen de uitgaven minstens even hard. Bij de havengemeente Den Helder verdienden freelancers in 2020 nog 4.5 miljoen, twee jaar later ging het al om meer dan zeven miljoen euro. Ook hier is de groeiende complexiteit van gemeentelijke taken de oorzaak, zegt de woordvoerder. Zo vroeg de implementatie van de Omgevingswet om extra personeel en kreeg de gemeente te maken met een toename van vergunningsaanvragen en bestemmingsplanprocedures door nieuwe woningbouw. De projectleider die in 2021 en 2022 drie woningbouwprojecten in goede banen moest leiden, verdiende 427.372 euro bij de gemeente. 

Ruim 2 ton voor een jaar werk

En dat is niet de enige plek waar extern personeel flink betaald kreeg. In Hoorn ontving een adviseur 243.000 euro in een jaar tijd. Op Texel werd iemand voor 120 euro per uur ingehuurd om advies te geven over het verduurzamen van het wagenpark. En Enkhuizen huurde in twee jaar tijd voor in totaal 437.000 euro een gemeentesecretaris in. 

Maar al die externe partijen inhuren in de ambtelijke organisatie is volgens Geerten Bogaard, hoogleraar decentrale overheden, niet zonder risico’s. Als freelancers hun opdrachten afronden, vertrekken zij weer naar een andere organisatie en gaat de kennis weer verloren. "Ze flansen een beleidsnota in elkaar en vliegen naar de volgende."

Bovendien, zegt Bogaard, komt de kwaliteit van beleid door de inhuur van externe partijen op het spel te staan. Want het is de vraag of mensen wel kritisch durven te zijn als de gemeente hun grootste klant is. "Ambtenaren zijn dienaren van de publieke zaak, die moeten denken en handelen op lange termijn. Als de organisatie een duiventil wordt van commerciële partijen dan zal de kwaliteit van beleid daar onder lijden", aldus Boogaard. 

Kleine gemeenten

Vooral kleine gemeenten komen steeds vaker in de problemen door de nieuwe taken. Zij missen de specialistische kennis om nieuwe thema’s het hoofd te bieden. "Voor sommige thema’s is dat niet gek. Denk bijvoorbeeld aan archeologisch onderzoek voorafgaand aan woningbouw, of het schrijven van een plan voor leegstaande kerken. Niet iedere gemeente hoeft een eigen archeoloog in dienst te nemen."

Toch zijn er ook grote verschillen tussen gemeenten die op elkaar lijken. De plattelandsgemeenten Hollands Kroon en Schagen tellen bijna evenveel inwoners, maar de verschillende in uitgaven zijn enorm. Waar Hollands Kroon in 2021 zo’n 3.7 miljoen euro besteedde aan de inhuur, kwam Schagen uit op 6.4 miljoen. 

Volgens de woordvoerder van Schagen kwam dat vooral door onvervulde vacatures. Maar uit de cijfers blijkt dat de kosten in Schagen 2022 hoger liggen, terwijl er in 2021 veel minder mensen werden ingehuurd. De belangrijkste reden voor die hoge kosten in 2022? De mensen die nog wel werden ingehuurd, hanteerden een hoger uurtarief.

Het kan wel

Bij de enige gemeente die wel onder de Roemernorm blijft, Hollands Kroon, stegen de kosten van 1.9 miljoen in 2020 naar bijna 3.7 miljoen euro in 2022. Een groei van 90 procent, maar toch lukte het de gemeente om de onder de 10% te blijven. Waarom het hier wel kan? "Wij horen dat wij aantrekkelijke vacatureteksten schrijven en bieden voldoende ontwikkelmogelijkheden binnen de organisatie."

Bekijk hieronder hoe het met de inhuur zit in jouw gemeente: