Superzeldzame komeet trekt honderden liefhebbers naar Sterrenwacht

De sterrenwacht is te vinden in de buurt van de Zeeweg. Het voetpad dat naar de koepel met telescopen leidt, wordt met rode lampjes verlicht. Verder is het pikkedonker. En dat is maar goed ook, want sterren kun je pas echt zien als het donker is in de omgeving.

Co-voorzitter Stijn de Ligt van Copernicus zit woensdagavond al klaar. Hij valt gelijk met de deur in huis. "De komeet is het best te zien tussen 20.00 en 21.00 uur. Maar helaas is het nu erg bewolkt." We staren buiten een tijdje naar het wolkendek, maar er is geen spoor van komeet C/2023 A3 (de wetenschappelijke naam van Tsuchinshan-Atlas) te zien. 

Met dank aan André Kuipers

Het voorzitterschap van de stichting Volkssterrenwacht Copernicus is een duo-baan. Stijn de Ligt doet het sinds een paar maanden samen met Sarah Praal. Zij raakte geïnteresseerd in sterrenkunde, dankzij een baan bij het European Space Research and Technology Center (Estec) in Noordwijk.

"Ik werkte bij een helpdesk en begon daar kort voordat André Kuipers een half jaar de ruimte in ging. Ik wilde weten waar hij nu precies naartoe geschoten was. Omdat mijn ouders in de buurt wonen, ben ik hier een basiscursus sterrenkunde gaan doen."

Stijn was al als tiener gefascineerd door de sterren en het heelal. "Ik kwam hier al vaak toen ik een jaar of vijftien was. Een vrijwilliger vroeg of ik ook aan de slag wilde. Dat heb ik gedaan en zo'n tien jaar later ben ik co-voorzitter."

De meeste sterrenwachten zijn puur voor wetenschappelijk onderzoek bedoeld, maar een volkssterrenwacht is er voor het publiek. Stijn: "Mensen uit Bloemendaal, Haarlem en omstreken kunnen gewoon langskomen. Dan kun je zien hoe het allemaal werkt. Veel mensen zijn de connectie met de sterrenhemel een beetje kwijtgeraakt, onder meer door de lichtvervuiling."

Dat maakt dit donkere stukje Overveen dan ook bijzonder. Sarah: "We hebben wel een tennisclub als buurman met verlichte banen, maar op vrijdagavond zetten ze die lampen uit. Dan hebben wij onze wekelijkse publieksavond."

Komeet heeft staart van miljoenen kilometers

Gemiddeld komen er op zo'n avond rond de zeventig geïnteresseerden. Maar Stijn verwacht er vrijdag veel meer: ruim 200. Als de hemel dan helder is, tenminste. En dat heeft alles te maken met de komst van de komeet, die slechts eens in de 80.000 jaar zichtbaar is.

Tekst loopt door onder de foto.

De komeet zelf heeft een diameter van drie kilometer, maar de staart is tientallen miljoenen kilometers lang. "Het is een overblijfsel van het ontstaan van ons zonnestelsel", doceert Stijn.

"Dat bestond uit kleine rotsblokken die samenklonterden tot grote planeten en hun manen. Rotsblokken die heel ver van de zon stonden, bestonden vooral uit ijs. Die zijn in gekke, uitgerekte banen rond de zon terechtgekomen. Het is nog niet duidelijk waarom dat is gebeurd."

Door die rare baan om de zon komen bepaalde kometen, maar heel af en toe in het binnenste van het zonnestelsel terecht. Door de straling van de zon verdampt het ijs en krijgt de komeet zo'n enorm lange staart. Het is overigens niet zo dat Tsuchinshan-Atlas echt in de buurt van de aarde komt. De afstand is zo'n 75 miljoen kilometer.

Tekst loopt door onder de foto.

Boven in het pand staan meerdere telescopen in de ronddraaiende koepel. De telescopen hebben verschillende afmetingen, de grootste kan het verst kijken. Die is niet geschikt om de komeet te zien, daarvoor staat die dan weer te dichtbij. 

Noorderlicht

Sarah: "De komeet bestrijkt zo'n groot deel van de hemel, dat je hem niet helemaal in beeld kan krijgen. Ik vind al het nieuws over de komeet erg leuk, dat brengt de sterrenkunde weer onder de aandacht. Net als met het noorderlicht, daarom hebben we nu ook een presentatie over de zon in het pand. Hoe actiever de zon is, hoe meer deeltjes worden uitgestoten. De zon zit nu bijna op het hoogtepunt van activiteit. En daarom kun je het noorderlicht hier nu ook zien."

Wie meer wil weten over de cyclus van de zon, die zo'n elf jaar duurt, kan iedere eerste zaterdagmiddag van de maand bij Copernicus terecht om de zon te bestuderen. Buiten is het inmiddels een beetje opgeklaard. We zien een heleboel kleine lichtjes vlak bij elkaar overvliegen. Het blijken Starlink-satellietjes te zijn.

Saturnus met ringen

Toch maar even terug naar de grote telescopen, nu er wat te zien valt. De kijker staat gericht op Saturnus. Je ziet een stralende witte bol met de ringen. Dan draait de koepel richting de maan, die bijna vol is. De vergroting is zo sterk, dat het haast pijn aan de ogen doet. Helaas geen komeet deze avond, maar een blik op die verre planeet en onze eigen maan maakt een hoop goed.